Λέσβος και Μυτιληναίων Αιγιαλός

Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις

Στο όγδοο κείμενο για το μυθιστόρημα του Λόγγου θα αναφέρω τέσσερις επισημάνσεις ενός αξιόλογου μελετητή, του Πολιχνιάτη Αλέκου Γιανακού - Αντωνιάδη, που έγραψε το 1977:

Α.- «Ο ναός “στα Μέσα” ήταν ό,τι πιο αξιόλογο ιερό του νησιού - εκεί γινόταν ένα είδος παλλεσβιακής λατρείας, με γιορτές-αγώνες και... καλλιστεία (τα πρώτα στην Ιστορία). Απ’ αυτή την ατμόσφαιρα πήρε κι ο Κόλπος το καινούριο του όνομα, αφού όλα αυτά τα ωραία γίνονταν στα “Μέσα” προς τιμή της Αφροδίτης Καλλονής!» («Μικρά Ιλιάδα», τόμος Α΄, σ. 41).

Αποδεχόμενος τα παραπάνω, αναφέρω ότι στο περιοδικό «Καλλονιάτικα», τεύχος 149, που τυπώνεται αυτές τις μέρες, περιέχεται το κείμενο: «Η θεά Καλλονή και ο Λέσβιος ήρωας Γέρην, υιός του Ποσειδώνος», που συνέγραψα με την Ερατώ, όπου δημοσιεύεται η από το 385 π.Χ. αναφορά του Πλάτωνα στο «Συμπόσιο»: «Μοίρα ουν και Ειλείθυια η Καλλονή εστι τη γενέσει», Σε μετάφραση: «Εις την γένεσιν λοιπόν η Καλλονή επιστατεί ως Μοίρα (θεά του πεπρωμένου) και Ειλείθυια (θεά του τοκετού)», καθώς και οι παρακάτω απόψεις τριών Γερμανών ερευνητών:

1868, Hermann Usener, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βόννης: «Η Καλλονή είναι θεότητα της ομορφιάς και ταυτίζεται με τη Ζηρυνθία Εκάτη των Μυστηρίων της Σαμοθράκης.»

1890, Karl Tümpel, ιστορικός: «Η Καλλονή που αναφέρεται στο “Συμπόσιο” του Πλάτωνα είναι η θεά της ομορφιάς η ίδια η Αφροδίτη.»

2004, Andreas Woyke, χημικός-ερευνητής του Ινστιτούτου Φιλοσοφίας του Πολυτεχνείου του Darmstadt: «Η Καλλονή επιδρά ως θεϊκή αρχή σε όλες τις δημιουργικές διεργασίες στη φύση και στον ανθρώπινο κύκλο.»

Στο κείμενο εικονίζεται πιθανά η αρχέγονη Αφροδίτη-Καλλονή, στο νόμισμα Pl. XLIII. 5 της Πύρρας, από τον κατάλογο Νομισμάτων Βρετανικού Μουσείου, Λονδίνο 1894, όπου στη σ. 216 καταγράφεται: «ΠΥΡΡΑ, 4ος αιώνας π.Χ. Ορειχάλκινο, γυναικεία κεφαλή (Αφροδίτη;) που φορά σφενδόνη, σκουλαρίκια και περιδέραιο και στην πίσω πλευρά Αίγα και τα αρχικά ΠΥΡ.» Στον κατάλογο εικονίζονται άλλα τρία νομίσματα της Λέσβου: PL. XXXIII. 5, 6, 7, εποχής 440 - 350 π.Χ. με όμοια κεφαλή και καταγραφή στη σ. 162: «Γυναικεία κεφαλή (Αφροδίτη;) σε σάκκο, φοράει σκουλαρίκια και περιδέραιο και στην πίσω πλευρά: Λύρα σε γραμμικό τετράγωνο.»

Β.- Ο Αλ. Γιαννακός, σημειώνοντας ότι στο «Δάφνις και η Χλόη» ο Λόγγος περιγράφει παραλιακή περιοχή υποστήριξε: «Υπογραμμίσαμε τη λέξη “παραλιακή”, πράμα που σημαίνει ότι βρισκόμαστε στην περιοχή της Πύρρας, κολπίσια πολιτεία, η μόνη που είχε και αγροτικό περίγυρο, τότες η ζωή μόνο με την προφύλαξη σε κάστρα μπορούσε να εξελιχτεί.» (τόμος Β΄, 1980, σ. 380).

Γ.- Επίσης ισχυρίστηκε: «το ποιμενικό ποίημα “Δάφνις και Χλόη” είναι, στην ουσία, αναβίωση του διονυσιακού παλμού της λεσβιακής υπαίθρου με μήνυμα την επιστροφή στη Φύση, αυτό το ίδιο που εκφράστηκε πριν 1.000 χρόνια στους επικούς στίχους του Λέσχη.». (τ. Β΄, σ. 368).

Ο επικός ποιητής, Λέσχης ο Αισχυλίνου Πυρραίος, όπως τον καλεί ο Παυσανίας, έγραψε το 708 π.Χ. το κυκλικό έπος «Μικρά Ιλιάς» σε τέσσερα βιβλία, με τα μετά την «Ιλιάδα» γεγονότα, δηλαδή τα μετά την ταφή του Έκτορα μέχρι την εισαγωγή του Δούρειου Ίππου στην Τροία.

Δ.- Ο Αλ. Γιαννακός διατυπώνει και απαντά σε ένα ενδιαφέρον ερώτημα: «Όταν διάφορες πηγές βεβαιώνουν ότι ο πρώτος Λέσβιος Ποιητής (στον επικό κύκλο) ήταν ο Λέσχης και τα αιολικά άσματά του με θέμα τον Τρωικό Πόλεμο τραγούδησε ο Τέρπανδρος (ο περίφημος κιθαρωδός) νικώντας σε πανελλήνιους διαγωνισμούς (Κάρνεια κ.ά.), εύκολα αναρωτιέται κανείς: Γιατί κατοπινά έπεσε πέπλος σιωπής γύρω από αυτή την ποιητική Μορφή και δεν αναφέρεται καν ούτε απ’ τους σύγχρονους Λέσβιους μελετητές της πνευματικής μας ιστορίας; Οι κατακτητές του νησιού “ξανθοί Αιολείς” είχαν μεγάλους μπελάδες με τους αυτόχθονες “μελαχρινούς αγροϊώτες” που δεν έλεγαν να συντονιστούν στα επεκτατικά τους σχέδια όξω απ’ τη Λέσβο, αντίθετα μάλιστα υμνούσαν διονυσιακά την ειρηνική ζωή και την ομορφιά της Φύσης.Ανάγκη πάσα να καταπνιγεί κάθε φωνή του εσωτερικού για να εμφανίζεται στο Πανελλήνιο μόνο η αριστοκρατική τους ψωροπερηφάνια. Με την κάλυψη του “λοξία Απόλλωνα” χρέος είχαν να στριμώξουν τους πιστούς του “Ζόνυσου” που οργίαζαν ανέμελα συνθέτοντας μουσικά ποιήματα (ραψωδίες) εκεί κοντά στον κόλπο της (Αφροδίτης) Καλλονής!» (τ. Β΄, σ. 366).

Η συνέχεια, στις επόμενες επισημάνσεις.