Και έτσι φθάσαμε στον τελικό μας προορισμό του ταξιδιού μας στη Μικρά Ασία, στην απέναντι Τουρκία, στον Αιγιαλό των Μυτιληναίων, στους τόπους της ανείπωτης τραγωδίας του 1922! Στην Πέργαμο! Μια ανάσα από την πολύβουη Σμύρνη! Στο βάθος της εύφορης κοιλάδας του Κάικου, με δύο ποτάμια να κατηφορίζουν από μέσα της και δίπλα της, βρίσκεται κάτω από τον βράχο της Ακρόπολής της, που όπου και να σταθείς τον έχεις μπροστά σου.

Αυτή η σημερινή Πέργαμος των 70.000 κατοίκων υπήρξε μια τουρκική πόλη! Άρχισαν να εμφανίζονται οι Έλληνες μόλις τον 17ο αι., μόλις 100 οικογένειες στους 3.000 Τούρκους! Και το 1921 από τις 25.000 είχαν φθάσει στις 10.000! Αυτοί που χτίσανε τα σπίτια στον Ρωμαίικο Μαχαλά, τις εκκλησιές τους, τα εργοστάσιά τους και τα σχολειά τους! Αυτή η πόλη, κολλημένη στις πλαγιές του βράχου της ακρόπολης, κάλυψε τα ερείπια της μεγάλης ακμαίας πόλης των Ατταλιδών του 2ου μ.Χ. αι. που αριθμούσε 150.000 κατοίκους! Αντίθετα με το Αϊβαλί, που ήταν ελληνική πόλη και αλώθηκε μετά το 1914 και την Άσσο, ένα τουρκικό χωριό κολλημένο στη δόξα της αρχαίας πόλης, η Πέργαμος, είχε τα τζαμιά της στη σημερινή πάλαι ποτέ τουρκική συνοικία που αποτελεί και το σημερινό της κέντρο! Έτσι δεν χρειάστηκαν εκκλησιές για να τις μετατρέψουν σε τζαμιά (όπως στο Αϊβαλί) και τις εξαφάνισαν, κρατώντας μόνο τα κτήρια των σχολειών και τα σπίτια των Ελλήνων και των Αρμένηδων! Βέβαια ο Κεμάλ τα ’δωσε στους πρόσφυγες να μείνουν, σε αντίθεση με τη μητέρα Ελλάδα που έχτισε παράγκες και μικρά σπίτια, βάζοντας τα δικά της παιδιά τελικά σε αρκετές περιπτώσεις να τα πληρώσουν!

Ο όνυχας, μια ημιπολύτιμη πυριτική πέτρα, αποτελεί ένα υλικό που προσφέρει υπέροχα χρηστικά και διακοσμητικά σουβενίρ στον επισκέπτη! Βέβαια από τον σταθμό προς το κέντρο περνάς από τα προάστια των πολυκατοικιών, με τα πιάτα της δορυφορικής και τις κόκκινες πιπεριές σε αρμαθιές στα μπαλκόνια. Οι «δρόμοι γεμάτοι πιπεριές και ξαφνικές καλοκαιριές» του Δήμου Μούτση της νιότης μας, μου ’ρχεται αμέσως στο μυαλό!

Η δύση με την ανατολή, το τσεμπέρι και η βράκα (αρεστή στη σημερινή εποχή) κοντά στο μπλουτζίν και στο εξώπλατο μπλουζάκι αποτελούν κοινότυπα πια συναπαντήματα στη σημερινή Τουρκία, το περιτύλιγμα έχει ελάχιστη επίδραση στα σημερινά προβλήματα! Πάντως στο μαγέρικο που φάγαμε, με το κρέας σε δέκα ποικιλίες με τα ζαρζαβατικά, το τας κεμπάπ, τις σαλάτες, το γιαούρτι, το ξινόγαλο, πληρώσαμε για όλα μαζί μόνο 8 λίρες! Είναι μια επιλογή αυτών που ξέρουν! Γιατί μπορείς, αν ζητάς την πολυτέλεια, να φας και με 50 ευρώ! Δρόμοι πλατείς με δενδροστοιχίες και ξαφνικά οι στενοί δρόμοι του παζαριού και το ποτάμι, το Πέργαμα τσάι, ο αρχαίος Σεληνούντας, που διασχίζει πέρα πέρα την πόλη που θα δούμε!

Στην κοιλάδα του Κάικου η Πέργαμος...

...χτισμένη στη ρίζα της αρχαίας ακρόπολης...

...όπως οι 150.000 της πόλης των Ατταλιδών...

..υπέροχος ο όνυχας της πόλης...

...με τις δημοτικές της συγκοινωνίες...

...με τους μιναρέδες των 14 τόσων τζαμιών της παντού...

...με φόντο την ακρόπολη...

...με υπέροχα μαγέρικα με τις κόκκινες πιπεριές...

...και το τσάι παντού...

...η ανατολή αγκαζέ με τη δύση!