Δημήτρης Ραυτόπουλος

Κριτική της κριτικής

Εκδόσεις Gutenberg

Αθήνα 2017, σελ. 340

Ο κριτικός λογοτεχνίας, δοκιμιογράφος και δημοσιογράφος Δημήτρης Ραυτόπουλος γεννήθηκε στον Πειραιά το 1924. Παρακολούθησε μαθήματα στην Ecole Pratique des Hautes Etudes του Παρισιού. Από τα εφηβικά του χρόνια αναμείχθηκε στις κινήσεις της πολιτικής νεολαίας της Αριστεράς. Υπήρξε συντάκτης της εφημερίδας «Ελεύθερη Ελλάδα» (1946-1947) και παράλληλα αρθρογραφούσε στο περιοδικό της ΕΠΟΝ «Νέα Γενιά» (1944-1945). Μετά τη χαλάρωση των μετεμφυλιακών μέτρων εργάστηκε στις εφημερίδες «Η Αυγή» (1952-1967), «Ελεύθερος», «Ώρα» (1955-1956). Μαζί με τον Κ. Κουλουφάκο, τον Τ. Πατρίκιο, τον Κ. Πορφύρη, κ.ά., σχημάτισαν τη συντακτική ομάδα του περιοδικού «Επιθεώρηση Τέχνης». Έχει εκδώσει επτά βιβλία και έχει γράψει εκατοντάδες άρθρα. Το 1997 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο δοκιμίου-κριτικής για το έργο του «Άρης Αλεξάνδρου: ο εξόριστος». Το 2008 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ. Το 2009 τιμήθηκε με το βραβείο «Διδώ Σωτηρίου» της Εταιρείας Συγγραφέων για το σύνολο του έργου του.

Ο Ραυτόπουλος αποτελεί από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της μαρξιστικής κριτικής στην μεταπολεμική περίοδο. Με τα κείμενά του στην «Επιθεώρηση Τέχνης», αναδείχθηκε σε έναν από τους δυναμικότερους και σημαντικότερους νέους βιβλιοκριτικούς και μελετητές της μεταπολεμικής περιόδου. Παρά τις ακραίες, λόγω των πολιτικών συγκυριών, απόψεις του, απέφυγε συστηματικά τον δογματισμό. Υπήρξε διεισδυτικός, οξυδερκής, αιχμηρός στις τοποθετήσεις του και συχνά τολμούσε ρωμαλέα διατύπωση. Σταδιακά η ματιά του πλουτίστηκε από ένα ποιητικό φρόνημα.

Για το νέο του βιβλίο διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο: «Η κριτική, με τον υποκειμενικό χαρακτήρα της, ενέχει το λάθος. Ήδη, από την αριστοφάνεια αφετηρία της συνδέεται με τον διάλογο αλλά και με τη λογομαχία ή την έριδα με την παράδοση και τον νεωτερισμό.
Ο τόμος αυτός αρχίζει με μια επισκόπηση της ιστορίας της κριτικής, των θεωριών και των λαθών της. Προχωρεί σε δικά μας έργα ιστορίας της λογοτεχνίας, σε έργα διαλόγου, επιλογής και Γραμματολογίας, αλλά και σε φαινόμενα ανελευθερίας, σε παρερμηνείες και κατεδαφιστικές τάσεις, ιδιαίτερα της αριστερής κριτικής απέναντι σε κορυφαίους: Καβάφη, Καρυωτάκη, Παπαδιαμάντη, Καζαντζάκη, Καραγάτση κ.ά..
Σε αυτά, η κριτική έχει ν’ αντιτάξει την οξυδέρκεια, το ήθος και την ποιότητα του λόγου που κρίνει τον λόγο του άλλου. Πρωταρχικός όμως είναι ο ρόλος της κριτικής: συνδέει τη λογοτεχνία-τέχνη με την αυτογνωσία και την ευαισθησία μιας κοινότητας. Πράγματα τόσο μεγαλοφάνταστα όσο και επείγοντα, πάντα. Προπάντων σήμερα».

Να μερικοί τίτλοι από τις μελέτες του βιβλίου: «Το λάθος της κριτικής. Μεταξύ δοκιμής και θεωρίας», «Χρειάζεται διόρθωση ο Παπαδιαμάντης;», «Ο συγγραφέας και ο άλλος. Αντισημιτισμός, γενοκτονία και λογοτεχνία», «Το πανόραμα της λογοτεχνίας μας», «Διάλογος και μονόλογοι Γ. Σεφέρη - Ν. Τσάτσου», κ.ά..