«Ούκ εν τώ πολλώ το εύ, αλλά εν τώ εύ το πολύ»

Πραγματοποιήθηκε στα μέσα του Φεβρουαρίου, στο Εμπορικό Επιμελητήριο, Λέσβου ημερίδα για τη διάσωση τοπικών ποικιλιών παραγωγής δενδρωδών και κηπευτικών προϊόντων.

Το υπέρτιτλο αρχαϊκό απόφθεγμα, που επικαιροποιείται σήμερα, σημαίνει, ότι «το καλό δεν μπορεί να υπάρχει μέσα στα πολλά, αλλά το πολύ μέσα στο καλό». Από την όλη εξέλιξη της συζήτησης προήλθε ότι η ποιότητα των προϊόντων εκφράζεται με τη λέξη «ευ», ενώ η ποσότητα, με τη λέξη «πολύ».
Είναι αλήθεια ότι στα νησιά μας, κατά παράδοση, διατηρούν σταθερά για πολλά χρόνια ορισμένες ποικιλίες δενδρωδών και χαμηλών καλλιεργειών, όπως στη Λέσβο την ελιά με συγκαλλιέργεια αχλαδιάς, της ποικιλίας «Αχτσές», στη Σάμο το αμπέλι, στη Χίο τη μαστίχα και το μανδαρίνι, στη Λήμνο και τις Κυκλάδες σιτηρά, πατάτες και φάβα, σε μικρές εκτάσεις και ποσότητες. Στα κηπευτικά υπήρχαν παραδοσιακές ποικιλίες, οι οποίες με φυσικές διασταυρώσεις εκφυλίστηκαν και έχασαν τη σταθερότητα αποδόσεών τους για την κάλυψη των τοπικών καταναλωτικών αναγκών. Όμως, από το 1950 και μετέπειτα έκαναν την εμφάνισή τους βελτιωμένοι σπόροι λαχανικών υβριδικής μορφής, καθώς δενδρύλλια και κλήματα που προσαρμόστηκαν στις οικολογικές συνθήκες, με περισσότερη ποιοτική και ποσοτική απόδοση. Παράλληλα με τις εισαγωγές αυτές, άρχισαν να εφαρμόζονται από τους παραγωγούς, με υποδείξεις των γεωπόνων, νέες γεωργικές πρακτικές, με στόχο την αύξηση της παραγωγής για τη βελτίωση της οικονομίας τους. Οι τάσεις αυτές συνετέλεσαν στην εγκατάλειψη πολλών ντόπιων ποικιλιών, όπως της συγκαλλιέργειας της αχλαδιάς ποικιλίας «Αχτσέ», που με την παραγωγή της, σχεδόν μέχρι το 1950, τροφοδοτούσε τις αγορές της Θεσσαλονίκης, του Πειραιά και άλλες.

Η ποικιλία αυτή, με καρπούς μέσου μεγέθους, έντονο άρωμα, απαλή υφή σάρκας, απαλλαγμένης από λιθοκύτταρα, φαίνεται να είχε εισαχθεί από τους Γενοβέζους αδελφούς Γκατελούζι, κυρίαρχους της Λέσβου στην περίοδο 1355 - 1462, που την παραχώρησαν Βυζαντινοί αυτοκράτορες. Λέγεται δε, ότι οι αδελφοί Γκατελούζι βοήθησαν τους κατοίκους της Λέσβου στην εγκατάσταση ελαιώνων με συγκαλλιέργεια αχλαδιάς, της ποικιλίας «Αχτσέ», που τη μετέφεραν από την Ιταλία, καταβάλλοντας και επιδοτήσεις για την εγκατάσταση των φυτειών. Μετά τις ιστορικές αυτές θέσεις, μοναδική προσπάθεια, η συνέχιση της συγκαλλιέργειας της αχλαδιάς στους ελαιώνες, όπου υπάρχει και σήμερα σε περιορισμένο αριθμό δένδρων. Ο εμβολιασμός νέων δένδρων σε γκορτσιές μπορεί να εξασφαλίσει ένα σημαντικό εισόδημα στους αγρότες για το μήνα Ιούνιο, με πρωιμότητα 15 - 29 ημερών, έναντι της ποικιλίας «Κοντούλα».
Όμως, οι δραστηριότητες των παραγωγών τού σήμερα διαφέρουν εκείνων τού χθες. Το νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Agrisles, για τη διάσωση ορισμένων ποικιλιών, μπορεί να τύχει εφαρμογής εάν και μόνο εάν επιδοτηθούν ορισμένες ποικιλίες δενδρωδών ιδίως καλλιεργειών, όπως για τη Λέσβο η ποικιλία «Αχτσές», που η τιμή του προϊόντος σήμερα είναι υψηλότερη και του ελαιολάδου.
Για την ελαιοκαλλιέργεια, με κύριες ποικιλίες την «Κολοβή» και «Αδραμυττινή», που έχουν ταυτοποιηθεί από το Σταθμό Γεωργικής Έρευνας Λέσβου ως οι καλύτερες για τη Λέσβο και τον ευρωπαϊκό χώρο, δεν υπάρχουν περιθώρια παραπέρα ανάπτυξής τους, αλλά μάλλον τάσεις εγκατάλειψης, εξ αιτίας των απαράδεκτα χαμηλών τιμών του ελαιολάδου.

Ιδιαίτερη μέριμνα, που φαίνεται να μην περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα Agrisles, είναι η προστασία και η διάσωση ορισμένων αλιευμάτων των κλειστών Κόλπων Καλλονής και Γέρας, όπως Χτενιών, Κυδωνιών, Μυδιών και άλλων, για τα οποία πρέπει να καθοριστούν συγκεκριμένοι χρόνοι αλιείας με παρεμβολή ετήσιας αλειανάπαυσης, πριν φθάσουμε στην εξαφάνιση των ειδών.
Δυστυχώς, με την παγκόσμια αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού και την αύξηση των αναγκών σε διατροφικά αγαθά, αλλά και οι τάσεις αύξησης της κερδοφορίας σε βάρος των παραγωγών και της κατανάλωσης, θυσιάζεται σήμερα η ποιότητα παραγωγής χάριν της ποσότητας. Αν σήμερα ο γεωπονικός και κτηνιατρικός κόσμος έχει κάποια ευθύνη για τις παρεμβάσεις του στην αύξηση της φυτικής και ζωικής παραγωγής, με τρόπους που αντίκεινται στη φυσική εξέλιξη των ειδών (αυξητικές ορμόνες, λιπάσματα και άλλες), σε βάρος της ποιότητας, από τώρα και προκαταβολικά θα πρέπει να αποδώσουμε βαρύτατες ευθύνες στους υπεύθυνους τεχνοκράτες για την παραγωγή μεταλλαγμένων προϊόντων με το πρόσχημα κάλυψης των αναγκών υποσιτιζόμενων λαών, για να προλάβουμε τα χειρότερα.