Η εντιμότητα, βασική ψυχοκοινωνική αρετή, καθορίζεται από την υψηλή συνειδητότητα των ατόμων και το σεβασμό που έχουν για τη ζωή, την αξιοπρέπεια καθώς και την αποφυγή πρόκλησης ψυχικής ή άλλης βλάβης στον συνάνθρωπο τους. Ακόμα καθορίζει τον αυτοσεβασμό, την ψυχολογική επάρκεια και αυτονομία μας, την αγάπη μας στους άλλους και είναι ακρογωνιαίος λίθος της κοινωνικοποίησης του ατόμου.
Ο ηρωισμός, μορφή ατομικής δράσης, ανάληψης πρωτοβουλίας, συμμετοχής στην επίλυση προβλημάτων με θάρρος και ανδρεία, με ρισκάρισμα (πολλές φορές χωρίς σύνεση) της προσωπικής μας ασφάλειας και επιβίωσης, ήταν αντικείμενο τιμής, δόξας και παροχής ηγετικού ρόλου σε εποχές που η ζωή μέτραγε κοινωνικές αξίες και διψούσε για αυτές.
Η εντιμότητα, εμφανής ή αφανής, κυριαρχούσε κάποτε και η απομόνωση, ο στιγματισμός, η αναξιοπιστία, ο χλευασμός, η περιθωριοποίηση, απειλούσε τους ανέντιμους. Η λαϊκή «μπέσα», το φιλότιμο, η τήρηση του λόγου μας, η εμμονή στο δοσμένο όρκο, καταξίωνε το άτομο και του έδινε θέση στην κοινωνία. Και ο ηρωισμός, η καταβολή του προσωπικού τιμήματος στην επίδειξη θάρρους για τα κοινωνικά κεκτημένα, για το έθνος, για την οικογένεια, άνοιγε αγκάλες αγάπης, ξεσήκωνε επευφημίες και πλημμύριζε περηφάνια τον προικισμένο που θυσιαζόταν για τους άλλους.
Η εντιμότητα και ο ηρωισμός ήταν έννοιες που αυτονόητα συνδέονταν και συχνά συμβάδιζαν. Άτομα ανέντιμα δεν μπορούσαν να ηρωποιηθούν στις συνειδήσεις των απλών ανθρώπων. Μόνο οι αυτοκρατορίες, οι δικτατορίες, τα στρατοκρατούμενα καθεστώτα έφτιαχναν ψεύτικους ήρωες, πλαστά είδωλα και μόνο λαοί παρασυρμένοι, πλανεμένοι τους λάτρευαν. Στις δημοκρατίες, η απαξίωση της εντιμότητας οδηγούσε έξω από τα τείχη της πόλης, στην απομόνωση, την εξορία και «προδοσία» κολάσιμη πράξη.
Στην εποχή μας, τα πράγματα έχουν αντιστραφεί. Η ανταμοιβή, ο πλουτισμός, η κοινωνική άνοδος και η προβολή είναι εκείνα που τιμώνται και επιδεικνύονται από την κοινωνία μας. Ο έντιμος άνθρωπος μένει στο περιθώριο του ψυχικού του πόνου, της μοναξιάς, της φτώχειας, της απομόνωσης, γίνεται το κορόιδο, ο γραφικός, ο τρελός της παρέας. Μπορεί να προκαλεί λύπηση και να τον οικτίρουν για τη μοίρα του, που όπως σωστά λένε, αυτός ο ίδιος διάλεξε.
Η εκτίμηση που αποδιδόταν στην εντιμότητα, έγινε χλευασμός και ο συνεπής έγινε παράδειγμα προς αποφυγήν. Είναι τιτάνια η προσπάθεια που πρέπει να καταβάλει ο έντιμος άνθρωπος, για να ισορροπήσει ψυχικά και να επιβιώσει φυσικά. Η μη διαπλοκή και η εναντίωση στην καθολική διαφθορά, εμποδίζει τον άνθρωπο με συνείδηση να σπουδάσει τα παιδιά του, να αποκτήσει στέγη, να νιώσει τις χαρές της ζωής που δικαιούται. Ένας συνεχής αγώνας, σκληρός, πολύωρη εργασία, κοινωνική μοναξιά και παράπονο μαζί με πόνο και οργή τον πλημμυρίζουν. Η ζηλοφθονία καθημερινά τον αγκυλώνει και ο πειρασμός να γίνει σαν τους άλλους, να ισοπεδωθεί με το πλήθος των επίορκων, των απατεώνων, είναι συνεχής
Γι’ αυτό ο ηρωισμός που διακρίνει έναν έντιμο άνθρωπο, είναι μεγάλος. Μια μάχη καθημερινή με όλα εκείνα που πρέπει να νικήσει. Μια σύγκρουση με την ανάγκη, τη ματαιοδοξία, τον προσοδοφόρο εξευτελισμό. Ο έντιμος πρέπει με ηρωισμό να παραμείνει μπροστάρης, πιστός στα ιδανικά του, ειλικρινής, ανέγγιχτος από τον καταναλωτισμό, τον ηδονισμό. Πρέπει να παλέψει ακόμα στο όνομα των παραδομένων, των πουλημένων, για να κρατήσει την αξιοπρέπεια του είδους. Ένας ψίθυρος ακολουθεί τη ζωή του έντιμου. Και γύρω οι φωνές των γιγάντων, των ισχυρών, των παράνομων, των διεφθαρμένων. Όμως ο ψίθυρος αυτός είναι η ελπίδα για να αλλάξει η ζωή, η κοινωνία, να βρει ο άνθρωπος το πεπρωμένο του.

* Ο Γιώργος Κωμαΐτης είναι ψυχίατρος.