Τον συναντήσαμε στο Πλωμάρι, όπου έχει επιστρέψει και διαμένει μονίμως τα τελευταία 20 χρόνια. Ο Χαράλαμπος Πετρέλλης, μαθηματικός σήμερα στο Γυμνάσιο Πλωμαρίου, είναι μια ιδιαίτερη προσωπικότητα. Γεννημένος το 1952 στο Πορτ Σουντάν της Ερυθράς Θάλασσας από γονείς που είχαν και οι δύο καταγωγή από το Πλωμάρι και έχοντας πολλούς σημαντικούς δασκάλους στη ζωή του, διαμόρφωσε τη δική του στάση ζωής.
Σε όλη του τη ζωή, από τα παιχνίδια στους δρόμους του Πλωμαριού και τα φοιτητικά χρόνια του στη διάρκεια της Δικτατορίας έως τις μέρες στο ΠΑΣΟΚ και στο «σήμερα» στο Πλωμάρι, όπου ενεργά συμμετέχει στο Κλιμάκιο Εθελοντών Πυροσβεστών, ο Χαράλαμπος Πετρέλλης, ο Μπάμπης των φίλων του, προσπαθεί να συνδυάζει αυτά που τον ενδιαφέρουν. Με γνώμονα πάντα τη συνεργασία και το κοινό συμφέρον.
 
Η μητέρα του, Μαρία, είχε γεννηθεί στην Αλεξάνδρεια και ήταν πολύ καλή μοδίστρα. Ο πατέρας του, Νίκος, έμπορος στο Σουδάν, προερχόταν από οικογένεια 11 παιδιών και «είχε κρατήσει μέσα του την Ελλάδα», παρ’ όλο που είχε φύγει έξω. Η γιαγιά του, από την άλλη, ήταν εκείνη που έκανε υπέροχα γλυκά και μικρός τη θαύμαζε, νομίζοντας πως «έκανε μαγικά όταν έδενε το σιρόπι».
Ο Χαράλαμπος Πετρέλλης είχε την τύχη να ζήσει τα 10 πρώτα χρόνια της ζωής του σε μια οργανωμένη ελληνική κοινότητα του εξωτερικού με σχολείο, εκκλησία και λέσχη, όπου μαζεύονταν όλοι μαζί και συμμετείχαν σε κοινές δραστηριότητες. Η φοίτηση στο σχολείο συνδύαζε τα γράμματα με τον αθλητισμό, ενώ μεγαλώνοντας ο Χαράλαμπος έμαθε τόσο τη διαφορετικότητα κάθε φυλής και εθνικότητας (Ιταλοί, Άγγλοι, Αφρικανοί, κ.ά. συμβίωναν όλοι μαζί), όσο και τα θετικά της αλληλεγγύης που διέπει τη ζωή μιας κοινότητας.
 
Τα φοιτητικά χρόνια και οι καφενέδες…
Το ότι οι δάσκαλοι στο σχολείο εμψύχωναν τους μαθητές και τους παρότρυναν να έχουν πρωτοβουλίες, έκανε το 10χρονο Χαράλαμπο να έχει μεγάλη διαφορά από τους συμμαθητές του της ΣΤ΄ δημοτικού, όταν πια η οικογένειά του ήρθε να μείνει μόνιμα στο Πλωμάρι το 1962. Και πάλι, όμως, μόνο τρία χρόνια έμειναν. Μόλις έβγαλε τη Β΄ γυμνασίου έφυγαν στην Αθήνα, αφού… δε διάβαζε, αλλά έπαιζε.
Η μητέρα του ήθελε να σπουδάσει ο γιος της. Ο ίδιος πάλι ήθελε να γίνει ζωγράφος, αφού αγαπούσε τις… καμπύλες, αλλά ο παππούς του που ήταν μηχανικός φοβήθηκε κι έβαλε τη μητέρα του να του πει πως «θα αναγνωριστεί μετά θάνατον» και πως «θα πεινάσει», και τον έκανε να αλλάξει γνώμη. Ο παππούς τον ήθελε αρχιτέκτονα, ο ίδιος όχι, και έτσι τελικά κατέληξε το 1969 στο Μαθηματικό Τμήμα, αφού τα Μαθηματικά «συνδυάζονται με τη Γεωμετρία, με το ελεύθερο του ζωγράφου, με τη ματιά του σκιτσογράφου…».
Όπως και στα σχολικά, ήταν τυχερός και στα φοιτητικά του χρόνια, έχοντας σπουδαίους καθηγητές, που προσπαθούσαν να εμπνεύσουν τους φοιτητές τους. Αυτός ωστόσο που «τον σφράγισε» ήταν ο αρχιτέκτονας Γιώργος Γιανουλέλλης. «Αυτός μας είπε πρώτη φορά, το 1970, ότι το περιβάλλον ρυπαίνεται, κάτι που δεν είχαμε ακούσει πιο πριν», λέει ο ίδιος. «Ήταν η εποχή που έστελναν κόσμο στο διάστημα και μας έλεγε πως “αυτοί είναι ικανοί να σου δίνουν ένα χάπι και να σου λένε πως είναι αστακός” κι έτσι μου έδωσε να καταλάβω πως όσο πιο κοντά είσαι στη φύση, τόσο το καλύτερο. Μας μιλούσε για τον άνθρωπο, για την κοινωνία, το πόσο χαζός θα ήταν ο κόσμος αν είχαν όλοι το ίδιο πρόσωπο… Ήταν ένας άνθρωπος δημοκρατικός και πανέξυπνος.»



Η Αθήνα της Χούντας είχε τη δική της επιρροή στο Χαράλαμπο Πετρέλλη. Τότε άρχισε να καταλαβαίνει τη σημασία του καφενείου τα καλοκαίρια, του καφενείου που χαρακτηρίζει ως «κοινωνικό σχολειό». «Την εποχή της Χούντας, που ήταν δύσκολο να εκφραστεί κανείς, στα καφενεία άκουγες τον καθένα να μιλάει ανοιχτά για όλα, να τοποθετούνται όλοι και να έχουν το θάρρος της γνώμης τους. Ο καφενές ήταν ένα σπουδαίο κοινωνικό σχολειό, όπως σε μικρότερη κλίμακα ήταν το σκαλί στη γειτονιά, όπου μαζεύονταν οι γιαγιάδες και τα παιδιά και έβλεπες την αλληλεγγύη μεταξύ τους. Στον καφενέ, διαμορφώναμε άποψη για τον κόσμο, άκουγες απόψεις φαινομενικά παράλογες, που όμως τελικά είχαν μια βάση.»
Μετά τη Χούντα, το 1978, με μια ομάδα «συντρόφων» στην Εθνικοτοπική Λέσβου τού ΠΑΣΟΚ άρχισε να συμμετέχει στην έκδοση της εφημερίδας «Αλλαγή». Στα 10 περίπου χρόνια της κυκλοφορίας της είχε φτάσει να έχει 3.500 συνδρομητές (τους 3.000 στη Λέσβο), ενώ από τους κόλπους της προέκυψαν αρκετοί μετέπειτα δημοσιογράφοι. «Ήμασταν άνθρωποι που αγαπούσαμε πάρα πολύ τον τόπο μας και σκεφτόμασταν τι καλό μπορούσαμε να κάνουμε για αυτόν», λέει ο Χαράλαμπος Πετρέλλης. «Εγώ ήμουνα ένας φοιτητής βγαλμένος από το αντιδικτατορικό κίνημα, που είχα διαμορφώσει άποψη σε πάρα πολλά πράγματα και μπορούσαμε να καταλάβουμε κι εγώ και όλοι οι υπόλοιποι τι ήταν αυτός που μας μιλούσε κάθε φορά. Ήμασταν ενταγμένοι στην κοινωνία, είχαμε πάρει τις απόψεις της.»



Ο πολιτισμός και τα παιχνίδια…
Μετά τη Σχολή κι έχοντας ήδη κάποια χρόνια αναπληρωτής στην Αθήνα, διορίστηκε στη Λήμνο. Συνδικαλιστής τής ΕΛΜΕ στη Λήμνο, όπου και διετέλεσε πρόεδρος. Είχε μεσολαβήσει ένα μικρό διάστημα στη Λέσβο, το διάστημα ‘80 - ‘82, όπου διετέλεσε μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής τού ΠΑΣΟΚ, για να φύγει όμως στη συνέχεια και να ανεξαρτητοποιηθεί. Το 1981 παντρεύτηκε και τη σύζυγό του, Μαρία, αδελφή ενός από τους καλύτερούς του φίλους, του Στάθη Κουτλή. Μαζί έφεραν στον κόσμο δύο παιδιά, την Αθηνά και το Νικόλα.
Με το θάνατο του πατέρα του το 1991 επέστρεψε για λίγο στην Αθήνα, για να βάλει στη συνέχεια πλέον «πλώρη» οριστικά για τη Λέσβο. Πρώτα ήταν ο Μόλυβος, μετά η Πέτρα και τελευταίος προορισμός το Πλωμάρι, όπου εργάστηκε ως καθηγητής αρχικά στο Λύκειο και στη συνέχεια στο Γυμνάσιο.
Επηρεασμένος από το Γιανουλέλλη, που τον είχε κάνει να αγαπήσει το όμορφο και το απλό - «όπως τη σημασία που έχει ένα ταπεινό ντάμι» -, ξεκίνησε πρώτα από τον πολιτισμό και μετά κινήθηκε προς το… περιβάλλον. Έτσι λέει, τουλάχιστον, αν και στην πράξη μάλλον ταυτόχρονα ήρθαν αυτά τα δύο.
«Από μωρό, έζησα τον πολιτισμό του Πλωμαρίου ακούγοντας τις ελεύθερες κοπέλες του χωριού να τραγουδούν στην παραλία του Αγίου Ισιδώρου. Ήμουν στον Παράδεισο. Θυμάμαι το χορό να είναι λεβέντικος και με χάρη, και από τους άνδρες και από τις γυναίκες. Θυμάμαι τον πατέρα μου μια φορά να τραγουδάει και να χορεύει, παρ’ όλο που νόμισα πως ήταν “αχόρευτος” άνθρωπος. Σήμερα δυστυχώς έχουν μείνει ελάχιστοι παραδοσιακοί οργανοπαίκτες στο νησί, υπάρχουν όμως ευτυχώς άνθρωποι ακόμη που μας βοηθούν να ζήσουμε με έναν ελληνικό μπούσουλα.»



Σε μια προσπάθεια να διασώσει παραδοσιακά τραγούδια του Πλωμαρίου που είχε συλλέξει, ξεκίνησε μια σημαντική δουλειά με τη χορωδία «Αλκαίος» του Πλωμαρίου και με τη βοήθεια του Νίκου Παζαΐτη από το Ωδείο Σκαλκώτα έβγαλαν ένα CD. Ένα δεύτερο, με ναυτικά τραγούδια του Πλωμαρίου και το δύσκολο πλωμαρίτικο σκοπό, είναι ακόμη στα συρτάρια και περιμένει να γραφτεί.
Το 2000, με αφορμή μια σκηνή που είδε όπου ένα μικρό αγόρι του Πλωμαρίου χτυπούσε ένα μικρό κορίτσι, ξεκίνησε η ιστορία με τα παραδοσιακά παιχνίδια.
«Ήταν κάτι που στη δική μου τη γενιά ήταν αδιανόητο: το να τα βάλουμε με έναν πιο αδύναμο. Κατάλαβα ότι το παιδί ήταν έρμαιο της τηλεόρασης, έκανε κάτι που είχε δει και θεωρούσε φυσιολογικό. Πως η βία έχει περάσει, μέσα από διάφορα κανάλια, στην κουλτούρα των παιδιών.» Αυτά σκέφτηκε και «μάζεψε» με τους μαθητές του τα παραδοσιακά παιχνίδια του Πλωμαρίου, μπήκαν στο πρόγραμμα ΕΠΕΑΕΚ μαζί με τα Γυμνάσια του Ιππείου, της Κω και της Σαντορίνης και το 2000 έβγαλαν το βιβλίο «Η Κιβωτός των παιχνιδιών του Αιγαίου», μαζί με ένα DVD. «Το παιχνίδι είναι μια ευκαιρία να προετοιμαστείς για τη ζωή. Μαθαίνεις να χάνεις, να κερδίζεις, να συνεργάζεσαι, μαθαίνεις το τι είναι κανόνες - οι αυριανοί νόμοι - σου δίνει σπουδαία χαρά, μαθαίνεις να δουλεύεις συλλογικά, πράγματα που δεν μπορεί να δώσει η κοινωνία τού “σήμερα”. Τα παλιά παιχνίδια έχουν μια ομορφιά, που για τα παιδιά μας έχουμε πετάξει στα σκουπίδια και προτιμάμε να τους δώσουμε την τηλεόραση», εξηγεί σήμερα. Η δουλειά αυτή συνεχίστηκε με ένα ακόμη βιβλίο και DVD, από το Δήμο Πλωμαρίου, σε συνεργασία με μια εταιρεία του Βελγίου που βιντεοσκοπούσε παιχνίδια από όλον τον κόσμο. Έγιναν λήψεις και στο Πλωμάρι, ενώ στο χωριό έχει πλέον καθιερωθεί η γιορτή παιχνιδιών της παραλίας.



Το περιβάλλον
και οι εθελοντές πυροσβέστες…
Το ενδιαφέρον του για τη σαπωνοποιία του Πλωμαρίου και τη σύνδεσή της με το φυσικό περιβάλλον τον οδήγησε αργότερα να εκδώσει με το Γυμνάσιο Πλωμαρίου και δύο βιβλία, για την «Ιστορία και προοπτική του σαπουνιού» και για την «Οικονομική ιστορία και εργαστηριακή παρασκευή σαπουνιού», συνδυάζοντας πλέον τον πολιτισμό με το περιβάλλον.
Το έμπρακτο ενδιαφέρον για το περιβάλλον, πάντως, ήρθε το 2000, με τη δημιουργία του Κλιμακίου Εθελοντών Πυροσβεστών Πλωμαρίου. «Το 1994 κάηκαν 35.000 στρέμματα στο Πλωμάρι. Από εκεί καταλάβαμε τι σημαίνει πυρκαγιά. Μέχρι τότε όλοι μέναμε τα καλοκαίρια στα βουνά. Θυμάμαι να είμαι οκτώ χρονών και να κάνουμε μια αλυσίδα για να σβήνουμε τις φωτιές και αφού ήμασταν όλοι εκεί πάνω, προλαβαίναμε. Όταν δεν ήμασταν πια τόσος κόσμος, δεν τα καταφέραμε και κάηκε ένα από τα πιο όμορφα σημεία της περιοχής. Μας πήρε χρόνια να οργανωθούμε και το κάναμε με μεγάλη δυσκολία, αφού είναι πολύ δύσκολο να πείσεις τον κόσμο να δουλέψει συλλογικά. Ήμασταν όμως ναι μεν λίγοι, αλλά ομονοούσαμε, είχαμε αλληλεγγύη», λέει ο ίδιος για την ίδρυση του Κλιμακίου.



Με εκπαίδευση από την Πυροσβεστική Υπηρεσία το 2001, ίδρυσαν και το Σωματείο Εθελοντών Πυροσβεστών Λέσβου. Εκεί διετέλεσε πρόεδρος, ενώ σήμερα είναι συντονιστής του Κλιμακίου που λειτουργεί στο Πλωμάρι. «Είμαστε εθελοντές με την έννοια του εθελοντή που δεν αμείβεται για την προσφορά του», τονίζει.
Σήμερα, 59 χρονών πλέον, δε σταματά να κάνει σχέδια. Δεν εγκαταλείπει το όνειρο να εκδώσει τα πλωμαρίτικα τραγούδια που έχει μαζέψει, καθώς και να συγκεντρώσει γενικά στοιχεία λαϊκού πολιτισμού της περιοχής. «Αν ξέρεις τη δική σου γλώσσα, μπορείς να μάθεις όλες τις γλώσσες. Αν ξέρεις τα δικά σου τραγούδια, μπορείς να καταλάβεις την ωραία μουσική, αλλιώς είσαι έρμαιο σε οτιδήποτε σου πλασάρουν, δεν μπορείς να καταλάβεις την ομορφιά. Χωρίς τον πολιτισμό μας, είμαστε παίγνια σε χέρια άλλων», υποστηρίζει.
Τα μαθήματα συνεργασίας και αλληλεγγύης που έχει πάρει από μικρός, τον ακολουθούν σε κάθε του βήμα. Σε όλη του τη ζωή ήταν μέλος πολιτιστικών και περιβαλλοντικών συλλόγων: υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Λεσβιακής Ένωσης Σπουδαστών στην Αθήνα, καθώς και μέλος του συντοπίτικου Συλλόγου Πλωμαριτών «Βενιαμίν ο Λέσβιος», της Μαθηματικής Εταιρείας, του Σωματείου Μεταλυκειακών Μαθητών, του Συλλόγου «Βενιαμίν ο Λέσβιος» του Πλωμαρίου, του «Πόλιον».
«Παντού έχει σημασία η συνεργασία και το να βάζει ο καθένας τη δική του συμμετοχή σε ό,τι γίνεται, όχι ανταγωνιστικά, αλλά με αλληλεγγύη», λέει κλείνοντας. «Θα έπρεπε να λέμε “πώς καταφέρνεις και το κάνεις τόσο καλά αυτό; Πες μου και μένα”, αντί να ανταγωνιζόμαστε ο ένας τον άλλον.»