ΛΕΣΒΙΑΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Jeffrey Carson
Απόδοση : Στρατής Πασχάλης
Εκδόσεις Ύψιλον
Αθήνα 2011 (β΄ έκδοση), σελ 139

Το παρόν βιβλίο είχε πρωτοεκδοθεί το 1983. Εξαντλημένο εδώ και αρκετά χρόνια, ξανατυπώθηκε προσφάτως με την ευκαιρία του εορτασμού του 100 χρόνων από τη γέννηση του Οδυσσέα Ελύτη.
«Ο Jeffrey Carson είναι Αμερικανός. Εδώ και κάμποσα χρόνια έχει εγκατασταθεί μόνιμα στην Πάρο, όπου ζει και εργάζεται. Η ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία και ιδιαίτερα με την ποίηση είναι αρκετά ιδιότυπη. Αντιμετωπίζει με γνήσιο ενδιαφέρον την πορεία της ελληνικής ποίησης από την αρχαιότητα ως σήμερα και μάλιστα με μεγάλη ένταση προσπαθεί να “ζήσει” τους μεγάλους σταθμούς της όσο πιο άμεσα γίνεται. Προσπαθεί να τους “ζήσει”, όχι ανατρέχοντας μόνο σε κείμενα, συναντώντας διανοούμενους ή ψάχνοντας σε βιβλιοθήκες, αλλά βιωματικά ερχόμενος σε καθημερινή επαφή με τη φύση, τα κτίσματα, τους ανθρώπους, με τη γνήσια ζωή αυτού του χώρου, την αλληλένδετη με τη γη και τη θάλασσα και κυρίως με άλλες ποιότητες πνευματικότερες· όση απόμεινε.
Τα 49 σχόλια που αποτελούν αυτό το βιβλίο, αυτή την προσπάθεια μαρτυρούνε. Μόνο που εδώ είναι την ποίηση του Ελύτη που θέλει ν’ αποκρυπτογραφήσει, ακολουθώντας πιστά ό,τι του υπαγορεύει η γνώση που απέκτησαν οι αισθήσεις του λειτουργώντας σ’ ένα νησί στην Ελλάδα. Είναι γραμμένα με εφηβικό ενθουσιασμό, με τη συντετμημένη και πυκνή έκφραση των προσωπικών σημειώσεων. Ο ιδεαλισμός του τον βοηθά, συγχρόνως με τη σιγουριά των αισθήσεών του, να πλησιάσει τον Ελύτη ως προς τη λυρική ερμηνεία του έρωτα και του κόσμου, την ιδανιστική αξιοποίηση του αισθησιακού, την ανασύνθεση των πραγμάτων με τη συγκινησιακή λειτουργία φαντασίας και γλώσσας», γράφει στον πρόλογό του ο συμπατριώτης μας Στρατής Πασχάλης, που έχει αποδώσει στα ελληνικά τα κείμενα του Carson.

Παραθέτουμε ένα πολύ όμορφο σχόλιο: «“Της Σελήνης της Μυτιλήνης”. Συνηθίζουν να χωρίζουν την ποίηση σε δύο κατηγορίες: τη διανοητική και τη συγκινησιακή (απλούστερα: την κλασική και τη ρομαντική). Στην πρώτη περίπτωση ο ποιητής προχωρεί με τη σκέψη και την παρατήρηση, που τις εκλεπτύνει και τις φτάνει στα άκρα, ως την τελειότερη αρμονία, με την δεξιότητά του και την ευαισθησία του. Στη δεύτερη, πλημμυρίζει από αισθήματα και ψάχνει να βρει μεταφορικά σχήματα που να μπορούν ν’ αφυπνίσουν, με τον ίδιο τρόπο, τους αναγνώστες του. Μολονότι συμβαίνει κάποιο από τα δύο είδη να υπερισχύει, η καλή ποίηση γίνεται και με τα δύο. Πραγματικά, δεν θα ‘τανε δυνατόν, χάρη σε μια βαθιά διεισδυτικότητα (κάτι διαφορετικό από την απλή συγκίνηση) να γεννηθεί ένα τρίτο είδος; Ένα είδος ικανό να περιλαμβάνει και τα δύο που αναφέραμε, κάτω από τις λευκές φτερούγες εκείνου που θα ονομάζαμε “μυστική διαίσθηση”; Η αχτίδα του ήλιου μέσα στον κόσμο των επιμέρους, είναι και η αχτίδα του ήλιου μέσα στον κόσμο των Ιδεών. Η ποιητική μορφή δεν είναι παρά μία σύν-αψις απ’ όπου αναπηδά ο σπινθήρας και προς τις δύο κατευθύνσεις. Για να φτάσει στην πραγματοποίηση του τρίτου αυτού είδους ο ποιητής, πρέπει να περάσει από κόπους πνευματικούς, μεγάλους· και το αποτέλεσμα θ’ απαιτήσει ανάγνωση και μελέτη. Ένα τέτοιο είδος ποιήματος είναι η μεγάλη ωδή που έγραψε ο Ελύτης, “Της Σελήνης της Μυτιλήνης”. Εδώ η σελήνη γίνεται σύμβολο (αν και είναι κάτι πολύ περισσότερο από σύμβολο) της δύναμης που χρειάζεται να υπομένεις την Ομορφιά μέσα στον πόνο. Είναι η σελήνη της θαλασσοζωσμένης Μυτιλήνης, του νησιού των προγόνων του ποιητή, και από την άποψη της καταγωγής (η οικογένειά του) και από την άποψη του πνεύματος (Σαπφώ - Αλκαίος). Είναι η ίδια η “Σελάνα” όπως την αναφέρει η Σαπφώ, κάτι που ο ποιητής δεν το λησμονά: “η Σαπφώ κρυφά / σ’ έφερνε μες στον κήπο του παλιού σπιτιού μας” - και που είναι ο κήπος της αρχετυπικής έμπνευσης.»