Στο σημερινό άρθρο θα παρουσιάσουμε δύο επιγραφές της ρωμαϊκής εποχής, που βρίσκονται στο Μεσαιωνικό Κάστρο της πόλης της Μυτιλήνης.

Η πρώτη δημοσιεύτηκε το 1899 στο corpus των Inscriptiones Graecae στον τόμο ΧΙΙ 2 των επιγραφών της Λέσβου με αρ. 414. Σχετικά με τον τόπο ευρέσεως ο εκδότης G. Paton αναφέρει ότι εντόπισε την επιγραφή στην οδό προς τα Πάμφιλα: «Ad viam, quae Paphla (Pamphyla) fert…», δηλαδή «στην οδό που οδηγεί στα Πάμφυλα».

Σηνάτιος

ἁγνὸς

 ἥρως.

Σήμερα όμως η ογκώδης ενεπίγραφη στήλη βρίσκεται αφημένη στην είσοδο του μεσαιωνικού Κάστρου της Μυτιλήνης. Τις φωτογραφίες μου παρεχώρησε ο Παναγιώτης Χλίμπος, ο οποίος αφηγείται ότι αυτή ήταν η πρώτη επιγραφή που είδε, όταν 9 ετών πήγαινε με την μητέρα και τις θείες του στο νεκροταφείο. Λέει ακόμη ότι ως παιδί έχει κοιμηθεί πολλές φορές πάνω της…

Ο εκδότης δεν παρέχει χρονολόγηση, αλλά από το σχήμα των γραμμάτων η επιγραφή χρονολογείται συμβατικά τον 1ο αι. π.Χ./1ο αι. μ.Χ. Περιλαμβάνεται στις επιτύμβιες επιγραφές του τόμου, ενώ ο G. Labarre, Les cites de Lesbos, Paris 1996, 134 αμφιβάλλει και για το είδος της επιγραφής και για την ρωμαϊκή πολιτεία του Σηνατίου. Αφήνει να εννοηθεί δηλαδή ότι ο Σηνάτιος δεν μπορεί να είναι Ρωμαίος, αφού ως ρωμαϊκό μικρό όνομα (praenomen) μαρτυρείται μόνο σε αυτήν την επιγραφή, βλ. Frazer-Matthews, Lexicon of Greek Personal Names I, 405, ενώ μία ακόμα φορά που απαντά σε επιγραφή από την Μυγδονία της Θεσσαλονίκης μεταξύ των ετών 170-200 μ.Χ. (SEG 47. 973) μαρτυρείται ως όνομα γένους (nomen gentis).

Επίσης, η σημείωση του ερωτηματικού δίπλα στο όνομα από τους εκδότες του προαναφερθέντος λεξικού δηλώνει ότι αμφιβάλλουν, αν το Σηνάτιος είναι το μικρό όνομα (praenomen) ή το όνομα του γένους του (nomen gentis). Η αμφιβολία δηλώνει την ιδιοτυπία της επιγραφής σε σχέση με τις ομοειδείς της επιτύμβιες της ρωμαϊκής περιόδου, ιδιοτυπία που κάνει επισφαλή την ερμηνεία της.

Ο προσδιορισμός ἥρως σε επιτύμβιες επιγραφές αυτής της εποχής (βλ. Βλ. IG XII 2, 286.289. 291.292. 367 από την Λέσβο και πολλές επιγραφικές μαρτυρίες από τον ελλαδικό χώρο) αποδίδει μακαριότητα στον θανόντα, όπως το αντίστοιχο νεοελληνικό προσηγορικό μακαρίτης.

Ο προσδιορισμός ἁγνὸς δηλώνει, όπως και στην νέα ελληνική, την αθωότητα και την καλωσύνη του θανόντος.

Η δεύτερη επιγραφή είναι εντοιχισμένη στο ανατολικό τείχος του μεσαιωνικού Κάστρου της Μυτιλήνης, περίπου 6 μ. από την επιφάνεια του εδάφους, σύμφωνα με την περιγραφή της θέσης από τον πρώτο εκδότη A. Cichorius, Inschriften aus Lesbos, AM 13 (1888) 74, αρ. 38. Ενετειχίσθη ανεστραμμένη (στην φωτογραφία έχει γίνει η κατάλληλη επεξεργασία, ώστε η επιγραφή να μπορεί να διαβαστεί).

Πρόκειται για την δίγλωσση επιτύμβια στήλη της Φουφίας από υποκύανο λίθο του ορυχείου της Μόριας (βλ. Γεωργία Κοκκορού-Αλευρά κ.ά., Corpus αρχαίων λατομείων, Αθήνα 2014, σελ. 19-20). Η στήλη ιδρύθηκε με έξοδα του δήμου, στοιχείο που δηλώνει την ανώτερη κοινωνική της θέση. Κατάγεται από την οικογένεια των Φουφίων, τραπεζιτών με επιχειρηματική δραστηριότητα στην Ανατολή (βλ. Cicero, Pro Flaccum, 46-48). Είναι χαραγμένη στην λατινική στο άνω μέρος, ενώ κάτω από τον ανάγλυφο στέφανο, που κοσμεί το μέσον της στήλης, με την αναγραφή Ο ΔΑΜΟΣ στο εσωτερικό του, είναι χαραγμένη και στην ελληνική γλώσσα:

                                Fufia, M(arci) f(ilia), uxor M(arci) Lani, C(ai) f(ilii), ser(vi) {h}ave.

                                                                                                Ὀ δᾶμος

                                                                Φουφί[α Μ]άρκου, [γ]υνὴ δὲ Μάρ-

                                                                κου Λάνου, Γαῒου υἱοῦ, χαῖρε.

Η επιγραφή δημοσιεύτηκε το 1899 στο corpus των Inscriptiones Graecae στον τόμο ΧΙΙ 2 των επιγραφών της Λέσβου με αρ. 360. Σχολιάστηκε και από τον Σ. Χαριτωνίδη, Αἱ ἐπιγραφαὶ τῆς Λέσβου. Συμπλήρωμα, Ἀθῆναι 1968, σελ. 17, ο οποίος διαπιστώνει ότι ο γιός της Φουφίας και του Μάρκου Λάνου της επιγραφής μαρτυρείται σε κατάλογο εφήβων του 1^ου αι. μ.Χ. και λέγεται Μάρκος Λάν(ι)ος κι αυτός (βλ. IG XII 2, 88, στ. 12), ενώ την επιτύμβια στήλη της Φουφίας χρονολογούν τον 1^ο αι. π.Χ. οι Pfuhl-Mobius, Die ostgriechischen Grabreliefs I, n. 199, Mainz am Rhein, 1977-79.

Την φωτογραφία της επιγραφής οφείλω για άλλη μια φορά στον Π. Χλίμπο.

Μαρία Σ. Διακουμάκου

φιλόλογος-επιγραφικός (Ελληνική Επιγραφική Εταιρεία)