Στις 6.00 το πρωί της 8ης Νοεμβρίου του 1912 φθάνουν έξω από το λιμάνι της Μυτιλήνης τα πλοία του ελληνικού στόλου. Επικεφαλής ήταν το «Αβέρωφ», μαζί του ήταν και τα θωρηκτά «Σπέτσαι», «Ύδρα» και «Ψαρά», το ανιχνευτικό «Ιέραξ», τα αντιτορπιλικά «Νέα Γενεά», «Βέλος, «Θύελλα», «Νίκη» και «Ασπίς», τα τορπιλοβόλα «14» και «15», το τορπιλοφόρο «Κανάρης» και το επίτακτο «Πέλωψ». Λίγες ώρες αργότερα έφτασαν και τα ατμόπλοια «Καλουτάς» και «Ισμήνη», συνοδευόμενα από το εύδρομο «Αρκαδία» και άλλα βοηθητικά. Στα πλοία επέβαιναν τρεις λόχοι πεζοναυτών και τέσσερις λόχοι πεζικού. Η συνολική δύναμη του στρατεύματος ήταν 1.400 άτομα.

Η εικόνα του ελληνικού στόλου έξω από το σημερινό εσωτερικό λιμάνι της πόλης ενθουσίασε τον ελληνικό πληθυσμό, ο οποίος έτρεξε αμέσως στην προκυμαία να δει τον στόλο που περίμενε να τον απελευθερώσει. Από καιρό οι τοπικές εφημερίδες έγραφαν για τις επιτυχίες του ελληνικού στρατού στο πόλεμο, παρότι το νησί βρισκόταν ακόμη υπό οθωμανική κατοχή.

Οι στρατιώτες του οθωμανικού στρατού, όταν είδαν τον ελληνικό στόλο, μη έχοντας διαταγές από τους ανωτέρους τους, καταλήφθηκαν από πανικό κι έτρεχαν στους δρόμους με τις λόγχες επί των όπλων τους. Την ίδια στιγμή o νομάρχης Αιγαίου Εκρέμ μπέης κάλεσε σε σύσκεψη το διοικητή Μυτιλήνης Εράμ μπέη, Αρμένιο στην καταγωγή και καθολικό στο θρήσκευμα, τον στρατιωτικό διοικητή του νησιού Γκαvή μπέη, τον Μητροπολίτη Μυτιλήνης Κύριλλo, τον Μουφτή, τον Καδή, τους Τούρκους προύχοντες καθώς και το προξενικό σώμα της Μυτιλήνης, που αποτελούνταν από Έλληνες. Η πλειοψηφία των παρευρισκομένων εξέφρασε την άποψη ότι δεν πρέπει να προβληθεί αντίσταση εκ μέρους του οθωμανικού στρατού προκειμένου να αποφευχθεί άσκοπη αιματοχυσία. Μεταξύ των Τούρκων προκρίτων που υποστήριξαν αυτήν την άποψη ήταν και o Χαλήμ μπέης. Αντιρρήσεις είχε κυρίως o στρατιωτικός διοικητής Γκαvή μπέης, o οποίος, μη έχοντας σχετικές διαταγές των ανωτέρων του, δήλωσε ότι είναι υποχρεωμένος να αμυνθεί. Λόγω των έντονων διαμαρτυριών των παρευρισκομένων στη σύσκεψη, αναγκάστηκε τελικά να διατυπώσει πρόταση προκειμένου να βρεθεί μια μέση λύση. Η πρότασή του περιελάμβανε:

- Να ζητηθεί 24ωρη προθεσμία προκειμένου να δοθούν οδηγίες από την Κωνσταντινούπολη.

- Να επιτραπεί η διαπεραίωση του τουρκικού στρατού με όλα του τα όπλα και τα πολεμοφόδια στην απέναντι μικρασιατική ακτή με μεταγωγικό ξένης δύναμης.

- Τέλος, να επιτραπεί στον τούρκικο στρατό να αποχωρήσει στο εσωτερικό του νησιού και να αντιτάξει εκεί την άμυνά του.

Την ώρα που συνέβαιναν αυτά, μια ατμάκατος από το θωρηκτό «Αβέρωφ» έφερε το τελεσίγραφο του ναυάρχου Παύλου Κoυvτoυριώτη, το οποίο απαιτούσε την παράδοση της πόλης μέσα σε δύο ώρες. Συγχρόνως, το θωρηκτό «Ψαρά» αγκυροβόλησε στα ανοιχτά της Επάνω Σκάλας (στο παλιό λιμάνι της πόλης) και έστρεψε τα κανόνια του εναντίον της οθωμανικής συνοικίας της πόλης.

Οι Μυτιληνιοί που βρίσκονταν στην προκυμαία έκαναν ό,τι μπορούσαν για να δείξουν τη χαρά τους για την έλευση του στόλου. Άλλοι έριχναν τουφεκιές στον αέρα, άλλοι έπαιρναν νερό από τη θάλασσα και καταβρέχονταν, άλλοι κρατούσαν στα χέρια τους ελληνικές σημαίες. Οι καμπάνες χτυπούσαν χαρμόσυνα. Αρκετοί Μυτιληνιοί μπήκαν στις βάρκες που ήταν στην προκυμαία, βγήκαν από το λιμάνι και έφθασαν μέχρι το «Αβέρωφ» και, επειδή δεν επιτρεπόταν η άνοδος στο πλοίο, ξύνανε τη μπογιά με τα σουγιαδάκια τους και τη φύλαγαν τυλιγμένη σε μαντήλια, σαν να ήταν φυλαχτό.

Η οθωμανική διοίκηση της Μυτιλήνης, αν και ήταν εμφανώς τρομοκρατημένη από τις εξελίξεις, σκεπτόταν να διατάξει γενική αντίσταση. Τότε παρενέβη ο Πάνος Κουρτζής και έπεισε τον διοικητή της Μυτιλήνης Εράμ μπέη να επιβιβαστεί στο «Αβέρωφ» μαζί με τους προξένους των ευρωπαϊκών κρατών, τον Μητροπολίτη Μυτιλήνης Κύριλλο και τον δήμαρχο της πόλης Βασιλείου. Στόχος ήταν να βρεθεί μια λύση προκειμένου η πόλη να παραδοθεί στον ελληνικό στρατό αναίμακτα.

Παρότι η δύναμη του ελληνικού στρατού ήταν 1.400 άτομα, ο Πάνος Κουρτζής ανέφερε στον Εράμ μπέη ότι αριθμούσε 8.000 άνδρες. Φρόντισε μάλιστα να στείλει στον «Αβέρωφ» τον γιο του Μίτσα Κουρτζή για να μεταφέρει τα όσα είχαν συζητηθεί με τον διοικητή της πόλης. Έτσι, όταν η επιτροπή μεταφέρθηκε με ατμάκατo στον «Αβέρωφ», o Κoυvτoυριώτης ήταν ήδη γνώστης των τουρκικών προτάσεων. Αφού απορρίφτηκαν ασυζητητί οι δύο πρώτες προτάσεις, ο Κoυvτoυριώτης δέχθηκε να επιτρέψει την αποχώρηση του τουρκικού στρατού προς το εσωτερικό του νησιού για να αποφευχθεί αιματοχυσία του άμαχου πληθυσμού και έδωσε προθεσμία άλλης μιας ώρας για την οριστική απομάκρυνση των Τούρκων στρατιωτών.

Στις 12:30 το μεσημέρι (κατά άλλες πηγές στη 1.30 μετά το μεσημέρι), άρχισε η αποβίβαση του ελληνικού στρατού, η οθωμανική διοίκηση αποτελούσε παρελθόν.

«Η αποβίβαση των Ελλήνων πεζοναυτών και ναυτών άρχισε στις 12.30 το μεσημέρι, κάτω απ’ τα ξέφρενα πανηγύρια του κόσμου και έγινε στη λεγόμενη Πετρόσκαλα, που βρισκόταν στη θέση του σημερινού Τελωνείου», γράφει ο ιστορικός Στρατής Ι. Αναγνώστου. Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, η αποβίβαση έγινε στο ύψος του παλαιού Τελωνείου που βρίσκεται δίπλα στη σημερινή πλατεία Σαπφούς αλλά και στο παλιό λιμάνι στην περιοχή της Επάνω Σκάλας.

Σύμφωνα με άλλες πληροφορίες, που δεν επιβεβαιώνονται από καμία ιστορική πηγή, η αποβίβαση του ελληνικού στρατού έγινε στο ύψος του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετάνια». Πιθανότατα όσοι ισχυρίζονται ότι αυτό είναι το σημείο αποβίβασης διαμόρφωσαν την άποψη αυτήν από φωτογραφίες της εποχής εκείνης. Για πολλά χρόνια στην είσοδο του κεντρικού κτηρίου της Περιφέρειας Μυτιλήνης βρισκόταν αναρτημένη μαρμάρινη επιγραφή που δήλωνε ότι σε αυτό το σημείο έγινε η αποβίβαση των Ελλήνων στρατιωτών. Η επιγραφή ήταν αναληθής και είχε τοποθετηθεί εκεί από λάθος.

Η αποβίβαση πραγματοποιήθηκε με μικρά πλεούμενα, καΐκια, φορτηγίδες κ.λπ.