Στις 20 Οκτωβρίου του 1912, ο ελληνικός στόλος καταλαμβάνει την Τένεδο! Την 5/18 Ιανουαρίου του 1913, ο ελληνικός στόλος κατατροπώνει τον τουρκικό και τον κλείνει στα στενά (ναυμαχία μεταξύ Τενέδου-Λήμνου).¹ Δυστυχώς, με τη συνθήκη της Λοζάνης, με το άρθρο 14 παρ.2 του 1925, το νησί επιστρέφεται (μαζί με την Ίμβρο) στην Τουρκία, με εξαίρεση της ανταλλαγής των πληθυσμών, αλλά με τα γεγονότα του 1950 και 1963 αφελληνίζεται εντελώς. Το 2011 καταγράφονται 2.472 κάτοικοι (1632 το 1921) και από το 1990 αρχίζει να αναπτύσσεται ραγδαία ο τουρισμός.

Το 2010, ο οργανισμός «Conde Nast» το ανακηρύσσει «το δεύτερο πιο όμορφο νησί», κάτι που συμβαίνει και εφέτος από την εφημερίδα «New York Times».² Τα σοκάκια, με τα μικρά κεντράκια, σκεπασμένα με τα αναρριχητικά, με τα νυχτολούλουδα και τις γλάστρες, μαζεύουν έναν τεράστιο αριθμό ξένων τουριστών και Τούρκων, που αναζητούν μια ήρεμη γωνιά στο πανέμορφο Αιγαίο. Φθάνουν τους 10.000 επισκέπτες το καλοκαίρι. Μουσική, εκθέσεις βιβλίων, εκδηλώσεις πολιτισμού, τα υπαίθρια καρότσια με το ωμό μύδι και το λεμόνι και παντού να ξεφυτρώνουν, στην ύπαιθρο πια, μικρές ξενοδοχειακές μονάδες και ενοικιαζόμενα δωμάτια, δυσεύρετα, με το κατώτερο στα 80Ε τη βραδιά.

Κύριο όμως και πανάρχαιο προϊόν το κρασί. Γράψαμε για τα τσαμπιά στα νομίσματα του 5ου π.Χ. αιώνα και τα ευρύστομα αγγεία από τις ανασκαφές. Από τον 4ο π.Χ. αιώνα η εξαγωγή του είναι πρώτη στην οικονομία του νησιού. Αυτό το κρασί, της Λέσβου, ο Ανθοσμίας (Δειπνοσοφισταί) το αναφέρει και για την Τένεδο. Το 133 π.Χ., το λιμάνι της γειτονικής Αλεξάνδρειας Τρωάδας κλείνει αυτό της Τενέδου και σταματά η καλλιέργεια του αμπελιού. Μετά την απομάκρυνση όλων των κατοίκων του νησιού (1383 από τους Βενετούς), το 1850 το νησί εξάγει 800.000 βαρέλια κρασιού ετησίως, το «καλύτερο της Μεσογείου».

Το θερμό-ξηρό κλίμα του νησιού ευνοεί την καλλιέργεια του αμπελιού. Κατέχει το 1/3 της γης του νησιού (40 τετρ. χιλ.) και το 80% της καλλιεργήσιμης. Από 210 καλλιεργητές, σε έκταση 18 τετρ. χιλ., έχουμε 397, σε 12 όμως τετρ. χιλ. Το 1980 αναφέρονται 13 είδη σταφυλιών, αλλά οι πασίγνωστες τοπικές ποικιλίες είναι το Karasakiz (Kούντρα), το Altinbas (Βασιλάκι) και το Karalahma.Αναφέρεται και μια μάρκα που έχει το όνομα της απανταχού παρούσης μικρής κουρούνας, του Corvus!

Δυστυχώς, τώρα παρατηρείται και καλλιέργεια γαλλικών ποικιλιών Καβερνέ και Σαβινιόν. Πριν από το 1923, το κρασί παραγόταν αποκλειστικά από το χριστιανικό πληθυσμό, που το δίδαξε στους Τούρκους. Έτσι το 2010 το νησί παρήγαγε 5.000 τόνους κρασί! Αλιεία, κάτι ελιές (από τα αρχαία χρόνια), το 1906 σταφίδα από το λιμάνι, οι ανεμογεννήτριες, ο τουρισμός, η σημερινή Boozaada!

1. Νίκος Σηφουνάκης: «Ίμβρος-Τένεδος, οι τελευταίες Ελληνικές ημέρες», «Νέα Σύνορα» 1996

2. Στρατής Πόθας. Ανταποκρίσεις στο «Εμπρός»

Κοντά στην Τένεδο...

...καταναυμαχήθηκε ο τουρκικός στόλος.

Σήμερα 10.000 τουρίστες...

...περιφέρονται στα σοκάκια της Χώρας...

...με τα ωμά μύδια και το λεμόνι παντού.

Παντού αμπέλια...

...οινοποιεία...

...και κάβες των τυποποιημένων κρασιών...

...με τα κρασοβάρελα...

να εξάγονται πάντα από το λιμάνι.