Μείωση του μόνιμου πληθυσμού στο νομό Λέσβου και το βόρειο Αιγαίο με ρυθμό πολλαπλάσιο από το ρυθμό μείωσης του μόνιμου πληθυσμού της χώρας δείχνουν τα στοιχεία που έδωσε χθες στη δημοσιότητα η Ελληνική Στατιστική Αρχή, συγκρινόμενα με τα επικαιροποιημένα στοιχεία της απογραφής του 2011.

Η εικόνα γίνεται πολύ χειρότερη όταν συγκριθούν τα στοιχεία από τον υπολογισμό του μόνιμου πληθυσμού της χώρας του 2015 με τα στοιχεία της απογραφής του 2001. Ειδικότερα ο ρυθμός μείωσης του πληθυσμού στο νομό Λέσβου ανήλθε σε 2,22% την πενταετία 2011 - 2015 και σε 6,36% τη δεκαπενταετία 2001 - 2015, ενώ αντίστοιχα στο σύνολο του βορείου Αιγαίου ο ρυθμός μείωσης διαμορφώθηκε στο 1,29% το διάστημα 2011 - 2015 και σε 4,18% το διάστημα 2001 - 2015. Σε πανελλαδικό επίπεδο, ο ρυθμός μείωσης του μόνιμου πληθυσμού την τελευταία πενταετία ήταν μόλις 0,30% και 1,38% σε επίπεδο δεκαπενταετίας.

Ως μόνιμος πληθυσμός μιας περιοχής θεωρούνται όσοι διαμένουν στη συγκεκριμένη περιοχή. Ο υπολογισμός του μόνιμου πληθυσμού για το 2015, όπως αναφέρει η Ελληνική Στατιστική Αρχή, έγινε με βάση:

α) τα αποτελέσματα των εργασιών αναθεώρησης του πληθυσμού της χώρας για την περίοδο 1991 έως το 2014, που στηρίχτηκαν στα αποτελέσματα της απογραφής πληθυσμού του 2011,

β) τα ετήσια στοιχεία φυσικής κίνησης πληθυσμού για το 2015 και

γ) τις εκτιμήσεις των ετήσιων μεταναστευτικών ροών 2015 (εισερχόμενη και εξερχόμενη μετανάστευση).

Ο νομός Λέσβου φθίνει περισσότερο

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, μόλις το 2% του πληθυσμού της χώρας κατοικεί στα νησιά του βορείου Αιγαίου. Αυτό σημαίνει πως πρόκειται για τη μικρότερη περιφέρεια της χώρας. Η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, που στη στατιστική πίτα εμφανίζεται με το ίδιο ποσοστό, έχει πληθυσμό 206.141 ατόμων. Δηλαδή ο πληθυσμός ήταν κατά περίπου 10.000 άτομα μεγαλύτερος από τον πληθυσμό των νησιών του βορείου Αιγαίου. Στα νησιά του νοτίου Αιγαίου κατοικεί το 3% του πληθυσμού και σε απόλυτους αριθμούς ο μόνιμος πληθυσμός τους ανέρχεται στα 334.791 άτομα.

Στο νομό Λέσβου κατοικούν 50.469 άνδρες και 50.928 γυναίκες. Στο νομό Σάμου 21.568 άνδρες και 20.490 γυναίκες και στο νομό Χίου 26.933 άνδρες και 26.266 γυναίκες. Συνολικά στο βόρειο Αιγαίο κατοικούν 98.970 άνδρες και 97.684 γυναίκες.

Από τη σύγκριση των στοιχείων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής γίνεται φανερό ότι στο νομό Λέσβου οφείλεται η μείωση του πληθυσμού της Περιφέρειας, κατά κύριο λόγο. Στο νομό Σάμου η μείωση του πληθυσμού έχει μικρότερο ρυθμό, ενώ ο νομός Χίου εμφανίζει μικρή αύξηση τόσο κατά την τελευταία πενταετία όσο και σε επίπεδο δεκαπενταετίας.

Κρίση και οικονομική καχεξία

Η εκτίμηση για το μόνιμο πληθυσμό της χώρας της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση, δεν λαμβάνει υπόψη την εσωτερική μετανάστευση, που αποτελεί την αιτία μείωσης και γήρανσης του πληθυσμού στα νησιά. Ο υπολογισμός της μετανάστευσης γίνεται με βάση εκτιμήσεις κι όχι με βάση συγκεκριμένα στοιχεία. Κατά συνέπεια, η μείωση του πληθυσμού στα νησιά του βορείου Αιγαίου είναι πιθανό να είναι μεγαλύτερη απ’ αυτήν που εμφανίζεται. Ακριβής εικόνα για την εξέλιξη του μόνιμου πληθυσμού της χώρας και των νησιών θα έχουμε σε μια πενταετία, δηλαδή όταν θα δημοσιευτούν τα στοιχεία της επόμενης απογραφής.

Με βάση τα στοιχεία που υπάρχουν αυτήν τη στιγμή στη διάθεσή μας και τις δικές μας εκτιμήσεις, εκείνο που μπορούμε να πούμε είναι πως η κρίση δεν ανέτρεψε μια πορεία ανάκαμψης του πληθυσμού στα νησιά του βορείου Αιγαίου. Αυτό που συνέβη ήταν να επιταχυνθεί μια προϋπάρχουσα φθίνουσα πορεία.

Η συρρίκνωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων, η μείωση των θέσεων εργασίας και το υψηλό κόστος διαβίωσης στα νησιά προϋπήρχαν της κρίσης. Ήταν μόνιμα προβλήματα που δεν είχαν αντιμετωπισθεί ποτέ. Τα όποια μέτρα είχαν ληφθεί (αναπτυξιακά προγράμματα, ειδικά μέτρα για τα νησιά και κοινοτικά προγράμματα) πριν από την έναρξη της κρίσης, στην καλύτερη περίπτωση είχαν οδηγήσει σε μερική ανάσχεση ενός γνωστού προβλήματος. Άλλωστε και τις προηγούμενες δεκαετίες ήταν γνωστό πως μόνο ένας στους 10 νέους που έφευγαν από τα νησιά για σπουδές επέστρεφε στον τόπο κατοικίας του για μόνιμη διαμονή.

Και πρόσθετοι λόγοι της συρρίκνωσης

Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης είναι ήσσονος σημασίας ζήτημα για τα νησιά. Το αντίθετο συμβαίνει. Διότι τα προϋπάρχοντα προβλήματα που οδηγούσαν στη μείωση του πληθυσμού εντάθηκαν ακόμη περισσότερο, καθώς σε αυτά προστέθηκαν νέα. Ως νέα προβλήματα, που οδηγούν σε μείωση τον πληθυσμό των νησιών, μπορούμε να σημειώσουμε:

1) το μαζικό κλείσιμο πολλών μικρών επιχειρήσεων που έδιναν δουλειά σε σημαντικό αριθμό εργαζομένων,

2) την κατάρρευση της οικοδομικής δραστηριότητας,

3) τη μείωση των εργαζομένων που απασχολούνταν στο δημόσιο τομέα.

Το μεταναστευτικό

Αστάθμητος παράγοντας στην εξέλιξη του πληθυσμού των νησιών του βορείου Αιγαίου αυτήν τη στιγμή είναι το μεταναστευτικό ζήτημα. Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες που πέρασαν από τα νησιά το 2015 δεν καταγράφηκαν ως μόνιμος πληθυσμός, διότι δεν είχαν τα χαρακτηριστικά που απαιτεί ο ορισμός που έχει δώσει η Ελληνική Στατιστική Αρχή. Το ίδιο ισχύει και για τους εργαζόμενους στις ΜΚΟ που έφθασαν στα νησιά από την ηπειρωτική Ελλάδα και τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η όποια επίπτωση αναμένεται να καταγραφεί στους υπολογισμούς του μόνιμου πληθυσμού για το 2016 (θα δημοσιευθούν μετά από έναν χρόνο).

Οι πρόσφυγες που έχουν εγκλωβιστεί στα νησιά μεσοπρόθεσμα αναμένεται να μετακινηθούν προς την ηπειρωτική Ελλάδα και τις άλλες χώρες της Ευρώπης ή να απελαθούν προς την Τουρκία και τις χώρες προέλευσής τους. Ελάχιστοι απ’ αυτούς θα παραμείνουν στα νησιά. Άλλωστε σχεδόν όλοι δηλώνουν ότι ο προορισμός τους είναι οι χώρες της βόρειας Ευρώπης. Κατά συνέπεια, εκτιμούμε πως σε μεσοπρόθεσμη βάση δεν αναμένεται ουσιαστική επίδραση στο πληθυσμό των νησιών.

Μια άλλη πτυχή του μεταναστευτικού ζητήματος, που συνήθως περνά απαρατήρητη, είναι οι μόνιμοι κάτοικοι της χώρας που μεταναστεύουν για το εξωτερικό. Από το 2010 και μετά καταγράφεται ραγδαία αύξηση. Συγκεκριμένα το 2010 εκτιμάται ότι έφυγαν από τη χώρα 62.041 άτομα και το 2015 109.351 άτομα. Η μεταναστευτική ροή προς το εξωτερικό κορυφώθηκε τη διετία 2012 - 2013, όπου έφυγαν από τη χώρα 124.194 και 117.094 άτομα.