Κατά τον Κωστή Παπαγιώργη, ο Νίκος Πλατής είναι ως προς το φρόνημά του, «μια διασταύρωση Πετρόπουλου, Πεντζίκη και Γενναδίου». Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης τον χαρακτηρίζει «Μίδα των λημμάτων» και ο Γιώργος Φραντζεσκάκης «εφευρέτη ενός νέου είδους γραπτού λόγου».

Ο Νίκος Πλατής γεννήθηκε στον Πειραιά το 1951, όπου ζει και εργάζεται. Είναι ο συγγραφέας του περίφημου «Blackout / Μαύρου λεξικού», του «Μπαχαρικού λεξικού», του «Αθωνικού λεξικού», του «Γελαστικού λεξικού». Του «Ουαλικού λεξικού του σεξ» και άλλων είκοσι περίπου βιβλίων, που ως κοινό τους γνώρισμα έχουν την απρόβλεπτη θεματογραφία και το χιούμορ. Το «Κάμα τσούχτρα» ήταν το βιβλίο που τον έκανε ευρύτερα γνωστό, δίνοντας του για βδομάδες θέση στα μπεστ σέλερ.

Αφορμή για την παρούσα συνέντευξη ήταν η νέα κυκλοφορία δύο μοναδικών λεξικών. Το «Μπαχαρικό Λεξικό. Ένα παρ’ ολίγον σοφό βιβλίο κουζικού, γιατροσοφιστικού, λογοτεχνικού, Λαογραφικού, (ελαφρώς) βιοχημικού και (στο έπακρο) ιστορικού περιεχομένου», (Έκδοση εμπλουτισμένη με 38 νέα λήμματα, index και ένα επίμετρο), που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κέδρος» και είναι 547 σελίδες, και το «Γελαστικό Λεξικό. Βιβλίο λίαν ευρούφηκτον, πρόχειρο σε όλους (αστειόφιλους, αστειόφοβους, αστείους και λοιπούς τύπους του άστεως)», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Αλεξάνδρεια».

Ποια ήταν η αφορμή για να ξεκινήσει το ταξίδι σας στον υπέροχο κόσμο των λέξεων και πώς προέκυψε το πρώτο λεξικό;

«Ένας “μείζον οδηγός του περιθωρίου”. Το “Κάμα Τσούχτρα”, συγκεκριμένα∙ κατά γενική ομολογία, το διασημότερο βιβλίο του ελληνικού αντεργκράουντ. Αν και δεν ήταν λεξικό, είχε, όμως, την οργάνωση και την ψυχή ενός λεξικού. Δεν θυμάμαι πώς ακριβώς μου προέκυψε το “Black Out / Το Μαύρο Λεξικό”(το πρώτο μου θεματικό λεξικό), το βέβαιον, πάντως, είναι πως η εμπειρία μου από το “Κάμα Τσούχτρα”, αποδείχτηκε καθοριστική για την λεξικογράφησή του, την εν γένει δόμησή του.

Ποιο λήμμα σάς δυσκόλεψε ιδιαίτερα και ποιο σας προκάλεσε τη μεγαλύτερη έκπληξη όταν το ξεκλειδώσατε;

«Το λήμμα  “θαύμα”στο “Αθωνικό Λεξικό”. Το οποίο είναι αυτό: θαύμα, το (Εν Γέν.) “Ένα μυστήριο. Δεν ερμηνεύεται αλλά ζήται”».

Τι είναι αυτό που σας ικανοποιεί και σας παθιάζει το διάστημα που καταρτίζετε ένα λεξικό;

«Η χαρά της δημιουργίας εκ του μηδενός. Το πώς ένα απλό επινόημα θα αποκτήσει, εν καιρώ, την οντότητα και το κύρος ενός εγκυκλοπαιδικού, θεματικού, λεξικού με άποψη. Ενός θεματικού εικονογραφημένου λεξικού που θα είναι συνάμα αξιόπιστο, ενδιαφέρον, πρωτότυπο, απολύτως λογοτεχνημένο και ιλαρόν (ευχάριστο) στο διάβασμα του, αλλά και αρκούντως… άναρχο. Όλα μου τα λεξικά δημιουργήθηκαν εκ του μηδενός, δεν υπάρχει προηγούμενό τους στην παγκόσμια λεξικογραφία και βιβλιογραφία. Πράγμα που σημαίνει ότι αυτή τη χαρά της δημιουργίας εκ του μηδενός, την έχω βιώσει τουλάχιστον μια ντουζίνα φορές (όσοι και οι τίτλοι των λεξικών μου), αν περιορίσω την απάντησή μου μόνο σε ό,τι αφορά τη λεξικογραφική συγγραφική μου ιδιότητα».

Εάν σας ρωτούσα να μου πείτε ποια είναι τα τρία βασικότερα συμπεράσματά σας για τη γλώσσα μας ύστερα από τη μακρόχρονη ενασχόλησή σας, ποια θα ήταν αυτά;

«Θα επικεντρώσω στο βασικότερο, ίσως. Πως οι λέξεις από μόνες τους δεν είναι αρκετές για να κατανοήσουμε τα κείμενα και τις μαρτυρίες περασμένων εποχών και πολιτισμών, συχνά δε, μας παραπλανούν και μας εξωθούν στο να βγάλουμε λάθος συμπεράσματα, κι αυτό γιατί οι λέξεις ταξιδεύοντας, μέσα στο χρόνο, αλλάζουν τη σημασία τους. Η λέξη “οθόνη”, στα αρχαία χρόνια, σήμαινε το λευκό και λεπτό λινό ύφασμα, μετά το πανί με το οποίο κατασκεύαζαν τα ιστία, ενώ στα χρόνια της μελωδού Κασσιανής (9^ος αιώνας), η λέξη “οθόνη” σήμαινε το μουσαμά πάνω στον οποίο ζωγράφιζε τα θλιμμένα θέματά της, στη δεκαετία δε του ’30, ήταν έννοια ταυτόσημη με τον κινηματογράφο και τη “μεγάλη οθόνη”, και 30 χρόνια αργότερα (δεκαετία του ’60), είχε γίνει πλέον μια γυάλινη μικρή οθόνη, για να καταστεί στις μέρες μας η οθόνη LCD με οπίσθιο φωτισμό LED (και στο μέλλον, ποιος ξέρει τι άλλο)».

Με βασικό όπλο το χιούμορ…

Ποιο από τα λεξικά σας, βρήκε μεγαλύτερη ανταπόκριση στο κοινό και ποιο ξεχωρίζετε εσείς;

Με κριτήριο τις πωλήσεις, το “Μπαχαρικό Λεξικό” και το “Ουαλικό Λεξικό του Σεξ” (από τις εκδόσεις “Κέδρος” και τα δύο). Μεγάλη συναισθηματική ανταπόκριση είχαν, όμως, και το “Presto O’ Tardi / Το Λεξικάκι που… παίζει με τονθάνατο” καθώς και το “Index Maladictus /ΤοΒρωμολεξικό” (“Νεφέλη” και “Εκδόσεις των συναδέλφων”, αντίστοιχα).

Ποιο από τα λεξικά μου θα ξεχώριζα; Το… επόμενο που θα γράψω!».

Αυτό που διακρίνει τα λεξικά σας, είναι το πλούσιο χιούμορ τόσο στην επιλογή των λημμάτων, όσο και στην ανάλυσή τους. Είναι για σας το χιούμορ ένας τρόπος σκέψης και ζωής;

«Υποσυνείδητα ίσως, δεν ξέρω, τι να σας πω! Δεν αποφασίζει κανείς να σκεφτεί και (πολύ περισσότερο) να ζήσει φιλτράροντας τα πράματα και τα θάματα μέσα από το χιούμορ, δεν είναι μια συνειδητή πράξη από μέρους μου, είναι αφ’ εαυτού μου».

Η επικαιρότητα με λίγες λέξεις…

Περιγράψτε μας αυτά που ζούμε τα τελευταία χρόνια, με κάποιες λέξεις από τα λεξικά σας.

«Το λήμμα “ειδήσεις” από το “Γελαστικό Λεξικό”:

ειδήσεις, οι (Εν Γέν.). Κατ’ ευφημισμόν η προπαγάνδα, η συστηματική δηλαδή προσπάθεια πλύσης εγκεφάλου (τηλεθεατών και άλλων) με πληροφορίες, απόψεις και ιδέες που ελάχιστη σχέση έχουν με την αλήθεια (και καμία με τα πραγματικά τους συμφέροντα). Οι εκφωνητές των ειδήσεων έχουν (το ίδιο, όπως και οι ζητιάνοι) μια “ειδική φωνή” όταν τις παρουσιάζουν (τρομώδης, αγωνιώδης, πομπώδης, αρκούντως γλοιώδης και στο βάθος απειλητική). Θα μου πείτε πού ακριβώς βρίσκεται το αστείο που να δικαιολογεί την παρουσία αυτού του λήμματος στο συγκεκριμένο λεξικό. Θα σας απαντήσω ευθύς αμέσως. Το αστείο βρίσκεται όταν οι εκφωνητές των ειδήσεων προπονούνται, δοκιμάζουν διάφορες φωνές και κάνουν τις γαργάρες τους….

Και το λήμμα “χιώτικη μαστίχα” από την 5^η έκδοση (9^η χιλιάδα) του “Μπαχαρικού Λεξικού” (σελ. 525):

χιώτικη μαστίχα (Ιστ.). Τις κυρίως πληροφορίες για το σπουδαίο αυτό φυτικό αρωματικό θα τις βρείτε στη σελίδα 480 του “Μπαχαρικού Λεξικού”. Εδώ απλώς θα προσθέσω μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορική μαρτυρία, η οποία έχει να κάνει με την κατάχρηση, το υπερβολικό μάσημα της μαστίχας∙ αυτόπτης μάρτυς ο Γάλλος ευγενής από την Καμπανία AntoinedeBarres, όστις, το έτος 1673, περιήλθε το Αιγαίο, μαζί με την ακολουθία του τότε πρεσβευτή της Γαλλίας στην Πύλη, και (όπως, άλλωστε, και αρκετοί πριν απ’ αυτόν περιηγητές) εντυπωσιάστηκε με τις Χιώτισσες: “ωραίες και με επιβλητική κορμοστασιά. […] Είναι εύθυμες, φιλοπαίγμονες και ευχάριστες στη συνομιλία. Όταν βρίσκονται Γάλλοι στο νησί κουβεντιάζουν μαζί τους στα παράθυρα και τις πόρτες ή βγαίνουν περίπατο στην παραλία μεταξύ δέκα και έντεκα […]”∙ παρατηρώντας τις, όμως, o Antoine de Barres κάπως πιο… ψύχραιμα, διαπίστωσε πως οι πλούσιες Χιώτισσες (αυτές δηλαδή που είχαν τον παρά για να αγοράζουν μαστίχες) είχαν ένα κοινό κουσούρι: “Το μόνο κακό είναι που έχουν κίτρινα δόντια κι όλο φτύνουν. Αυτό οφείλεται στη μαστίχα που μασούν αδιάκοπα. Πρόσεξα ότι οι γυναίκες του λαού δεν έχουν τα δόντια τους χαλασμένα όπως οι αρχόντισσες”.

Και τέλος, το “θαύμα της ομπρέλας” και η “πυγολαμπίδα” από το “Γελαστικό Λεξικό” και πάλι:

θαύμα της ομπρέλας(Θρησκ.). Το λιγότερο γνωστό θαύμα του Ιησού του Ναζωραίου. Αλλά και το πλέον… πολυποίκιλο∙ δεν αρκέστηκε όπως με το θαύμα στο γάμο της Κανά σ’ ένα μόνο χρώμα κρασιού, οι ομπρέλες του εν λόγω θαύματος προσφέρθηκαν τουλάχιστον σε τρεις χρώσεις και σαράντα δύο αποχρώσεις, αλλά και κάμποσες εμπριμέ εκδοχές. Δυστυχώς, αποδείχθηκε (το θαύμα της ομπρέλας) άνευ… προοιμίου, απολύτως περιττό (…τελικά δεν έβρεξε).

πυγολαμπίδα, η (Ζωολ.). Οι λαϊκοί άνθρωποι την λένε κωλοφωτιά. Πρόκειται για ένα… αυτόφωτο έντομο. Πρωταγωνίστρια στο παρακάτω… ακαριαίο ανεκδοτάκι: Και ρωτάει η πυγολαμπίδα το Θεό: “Το φως πού να το βάλω;”».