Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της υποψηφιότητας της Λέσβου για τη διεκδίκηση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας του 2021 μιλά στο «Ε» και δίνει αφενός το στίγμα της υποψηφιότητας αυτής, αφετέρου μία περιεκτική γεύση του περιεχομένου της προσπάθειας που γίνεται για την ανάληψή της. Ως «τρίτο» μάτι, που δεν έχει σχέσεις με το νησί, καταθέτει την εικόνα και την αίσθηση που ο ίδιος αποκομίζει από την ιστορία και τον πολιτισμό της Λέσβου και εξηγεί το πώς βρέθηκε τελικά να διευθύνει την υποψηφιότητα της Λέσβου, ενώ είχε ξεκινήσει να εργάζεται για την αντίστοιχη υποψηφιότητα του Βόλου. Ο Βασίλης Αναστασίου μιλά και για πολλά άλλα ενδιαφέροντα σχετικά με την υποψηφιότητα και εκτιμά πως η Λέσβος διαθέτει πολλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που αποτελούν προνόμια της υποψηφιότητας, ικανά να χαρίσουν και στο νησί τον τίτλο.

Κύριε Αναστασίου, ποια είναι η ιδιότητά σας και πώς βρεθήκατε στη Μυτιλήνη για να αναλάβετε τη διεκδίκηση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2021;

«Είμαι σκηνοθέτης, σκηνογράφος θεάτρου και όπερας, με ειδικές σπουδές στην πολιτιστική διαχείριση στη Γαλλία, στην Ανώτατη Κρατική Σχολή Διοίκησης και Διαχείρισης για τον πολιτισμό και τα θεάματα. Ενώ ήμουν στο Βόλο, επιστημονικοί συνεργάτες και φίλοι εκ Λέσβου στην Αθήνα μού πρότειναν να αναλάβω τη θέση του διευθυντή για τη διεκδίκηση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Λέσβου. Η πρόταση μού φάνηκε δελεαστική, δεδομένου ότι ο τόπος και ο πολιτισμός του μού έδιναν πολλές περισσότερες δυνατότητες να μπορέσω να δημιουργήσω το όραμα μιας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης και πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες, κατά τη γνώμη μου, να αναλάβει τον τίτλο. Όταν ήρθα σε πρώτη επαφή με το δήμαρχο Σπύρο Γαληνό και διαπίστωσα ότι έχω να κάνω με έναν άνθρωπο με εξαιρετικές διοικητικές ικανότητες και αμεσότητα, και αυτό δεν αποτελεί φιλοφρόνηση προς το δήμαρχο, πήρα την απόφαση να αφήσω το Βόλο, δεδομένου ότι εκεί το καλλιτεχνικό όραμα για την πολιτιστική ανήκε σε άλλον, και συγκεκριμένα στη φίλη μου και συνεργάτιδά μου, γνωστή μεσόφωνο κυρία Μαρίτα Παπαρίζου».

Από το Βόλο, δηλαδή, παραιτηθήκατε;

«Βεβαίως και παραιτήθηκα, κάνοντας όμως αυτό που θα έκανε κάθε επαγγελματίας. Το πρώτο διάστημα, συμβούλευα την οργανωτική του επιτροπή σε θέματα διοίκησης, έτσι ώστε να μη θεωρηθώ αντιεπαγγελματίας ή αχάριστος».

Με ποιο κριτήριο σάς επέλεξαν να αναλάβετε τη Λέσβο;

«Πρώτο κριτήριο φαντάζομαι ήταν οι συστάσεις των επιστημονικών κύκλων των Αθηνών, οι οποίοι θεώρησαν ότι στο μικρό χρονικό διάστημα από τη στιγμή της απόφασης να κατέβει η Λέσβος για τη διεκδίκηση του τίτλου θα ήμουν ο πιο κατάλληλος για να μπορέσει να οδηγήσει αποτελεσματικά και με ασφάλεια αυτήν την κούρσα στο τέλος της. Ξέρετε, ο θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, που δημιουργήθηκε από τη Μελίνα Μερκούρη το 1985, και πρώτη Πολιτιστική Πρωτεύουσα υπήρξε η Αθήνα, μέχρι και το 2011, παρέμενε ένας θεσμός ανάθεσης ανάλογα με το ποια πόλη το κράτος θα επέλεγε να αναλάβει τον τίτλο. Μη έχοντας όμως διαφανείς διαδικασίες αυτή η πρακτική, άρχιζαν να εμφανίζονται τα πρώτα στίγματα παρακμής του θεσμού. Γι’ αυτό το λόγο αποφασίστηκε από το κεντρικό συμβούλιο ευρωπαϊκών πρωτευουσών να αλλάξει ο τρόπος επιλογής και να μετατραπεί σε έναν διαγωνισμό μεταξύ των πόλεων του κράτους που έχει οριστεί να αναλάβει τον τίτλο για την εκάστοτε χρονιά. Για το 2021 λοιπόν είναι η σειρά της Ελλάδας και της Ρουμανίας. Η διαδικασία αυτή είναι πολύ νέα, έτσι ώστε να βασίζεται σε εμπειρικές πρακτικές παρά σε μια σταθερή διαδικασία, η οποία ορίζεται από το Κεντρικό Συμβούλιο. Η εμπειρία μου λοιπόν σε μεγάλες διοργανώσεις και φεστιβάλ και παράλληλα στην ανάληψη ευρωπαϊκών προγραμμάτων με οδήγησε εδώ. Το τελευταίο μου ευρωπαϊκό πρόγραμμα ΕΣΠΑ, το οποίο στέφτηκε από απόλυτη επιτυχία, σε συνεργασία με την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, ήταν το ειδικό πρόγραμμα δράσης για το Δομίνικο Θεοτοκόπουλο “El Greco”, πρόγραμμα που έκλεισε τον περασμένο Μάιο με την ομώνυμη όπερα του Γιώργου Χατζηνάσιου στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά και μάλιστα υπό την αιγίδα του προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Φαντάζομαι λοιπόν, λίγο έως πολύ, αυτοί ήταν οι λόγοι για τους οποίους με επέλεξαν να αναλάβω τη διεκδίκηση».

Τα πλεονεκτήματα της υποψηφιότητας

Πιστεύετε ότι θα έχουμε τύχη, κύριε Αναστασίου, και ποια θα είναι τα οφέλη από αυτήν τη διαδικασία;

«Η Μυτιλήνη-η Λέσβος είναι το τρίτο νησί σε μέγεθος στην Ελλάδα και πάντοτε υπήρξε “το πέρασμα” από την Ευρώπη στην Ασία και αντιστρόφως. Το ότι είναι, συμβολικά εάν θέλετε, ένα από τα νοτιοανατολικότερα σύνορα της Ευρώπης με την Ασία θεωρείται προνόμιο στα κριτήρια επιλογής. Ο πανάρχαιος πολιτισμός της, ο οποίος διατηρείται μέχρι σήμερα με άλλες μορφές (Λεσβιακή άνοιξη, ζωγραφική, αρχιτεκτονική), που ξεκινάει από τη Σαπφώ και φτάνει στο Νόμπελ του Ελύτη, η πολιτισμική της βιοτεχνία, η οποία απασχολεί ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, τα εκατοντάδες σωματεία, οι έντεκα θεατρικές ομάδες, που δρουν στη Λέσβο με θαυμαστά αποτελέσματα, η οργιαστική φύση (η Λέσβος είναι γεωπάρκο της Unesco), τα μνημεία και οι αρχαιολογικοί χώροι, τα δεκάδες μουσεία, με κυριότερη την ίδια την πόλη της Μυτιλήνης, που αποτελεί ένα θαύμα του εκλεκτικισμού και ζωντανή μαρτυρία για την εξωστρέφεια την οποία είχε η Λέσβος στο παρελθόν, όλα αυτά αποτελούν τα προνόμια που μπορούν να μας χαρίσουν τον τίτλο. Αυτό που χρειάζεται στο πρόγραμμά μας για τη διεκδίκηση είναι η επανάκτηση της παλαιάς εξωστρέφειας, της διάδοσης και της ευρωπαϊκής διάστασης, με καινοτόμες ιδέες και κυρίως δράσεις. Και εδώ έρχονται τα οφέλη. Τόσο κατά τη διαδικασία όσο και κατά την προετοιμασία και τη διεξαγωγή της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας είναι εξαιρετικά μεγάλη η προβολή του τόπου, ο οποίος ωφελείται σε πολλαπλά επίπεδα, από τον τουρισμό και κυρίως τον ειδικό και ποιοτικό τουρισμό, που λόγω της στέρεας πολιτιστικής δομής που είσαι υποχρεωμένος να φτιάξεις δε δίνει τις δυνατότητες στον τουρισμό να αλλοιώσει το χαρακτήρα και τη φύση της Λέσβου. Οι περισσότερες πόλεις που ανέλαβαν τον τίτλο βρήκαν διέξοδο σε πολλά προβλήματα πολεοδομικά μέσω της ανάπλασης, απέκτησαν ευρωπαϊκό χαρακτήρα και την ικανότητα να προσελκύουν επισκέπτες καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Όχι όμως μόνον αυτό, ο οικονομικός δείκτης της ανάπτυξής τους ανέβηκε κάθετα όχι μόνο τη χρονιά διεξαγωγής αλλά ακόμα από το δεύτερο χρόνο προετοιμασίας. Και από την άλλη πλευρά, οι δυνατότητες σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού παρουσιάζονται ευοίωνες, με τη δημιουργία πολλών θέσεων εργασίας, κυρίως για νέους ανθρώπους, παρ’ όλη την κρίση και τα προβλήματα που εγείρονται στο νησί από το προσφυγικό ζήτημα».

Το προσφυγικό ωστόσο είναι κάτι στο οποίο επενδύετε στην υποψηφιότητά μας…

«Και βέβαια μάς απασχολεί το προσφυγικό, εφόσον θα υφίσταται μέχρι το 2021. Ελπίζουμε και ευχόμαστε όμως να πάψουν οι αιτίες που οδηγούν αυτούς τους ανθρώπους στην προσφυγιά και μέχρι το 2021 να μη χρειαστεί να πραγματοποιήσουμε τις ανθρωπιστικές δράσεις που προβλέπονται στο φάκελο διεκδίκησης. Εκείνο που θα παραμείνει σαν σημαία μας είναι η στάση των κατοίκων του νησιού που με αλτρουισμό περιέθαλψαν και περιθάλπουν όλους τους πρόσφυγες και που αποδεικνύουν καθημερινά τη μεγαλοσύνη του ανθρωπισμού τους».

Η κριτική και το κάλεσμα

Αναφέρατε τη διάδοση και προβολή του νησιού μέσω της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Τι ακριβώς εννοείτε;

«Δείτε τι έγινε στην Αθήνα στο Μουσείο της Ακρόπολης στην ανοιχτή Συνέντευξη Τύπου που διοργανώσαμε και που πολλοί στη Λέσβο κακώς την εξέλαβαν ως εκδήλωση γενικού ενδιαφέροντος έναρξης της Πολιτιστικής. Πλέον των σαράντα εκτεταμένων δημοσιευμάτων σε όλα τα έντυπα πανελληνίου ενδιαφέροντος και ρεπορτάζ στα δελτία ειδήσεων των μεγαλυτέρων τηλεοπτικών σταθμών, ακόμη και σταθμών του εξωτερικού, ήταν το κέρδος μας, απαραίτητη ενέργεια για τη διεκδίκηση. Μόνο κάποια σχόλια στον Τύπο της Λέσβου, με πολύ χιούμορ ομολογουμένως, έδειξαν ότι δεν κατάλαβαν τη σκοπιμότητα του εγχειρήματος, αλλά σε αυτό ίσως φταίμε και εμείς ως οργανωτική επιτροπή που δεν τους ενημερώσαμε με σαφήνεια. Πρόκειται όμως να το κάνουμε σύντομα και στη Λέσβο στο πλαίσιο μιας μεγάλης γιορτής για τους εθελοντές μας, τους οποίους καλούμε να συστρατευθούν μαζί μας για το συνολικό καλό».

Σας πείραξαν αυτά τα σχόλια, τα θεωρείτε άδικα;

«Δε μπορώ να πω ότι μας πείραξαν. Αλλά θεωρώ ότι δεν πρέπει να μεμψιμοιρούμε. Το πρόβλημα είναι ότι αρχίσαμε αργά και προσπαθούμε να προλάβουμε όλες τις διαδικασίες που απαιτεί η διεκδίκηση. Δεν είναι δυνατόν μέσα σε έναν μήνα να γνωρίζουμε όλα τα πρόσωπα εκείνα τα οποία θα μπορούσαν να συμπράξουν. Εφόσον θα αναλάβουμε τον τίτλο, απευθύνουμε ανοιχτή πρόσκληση σε όλους όσοι έχουν προτάσεις, δράσεις και ιδέες, μέσω της ιστοσελίδας για να μπορέσουν να ενταχθούν στο πρόγραμμά μας. Όσο πιο καινοτόμος είναι μια ιδέα ή μια δράση, τόσο το καλύτερο. Κατά τα άλλα, με την ανάληψη του τίτλου, εκτός της ανάδειξης κάθε σπιθαμής του νησιού και της διάδοσης σε ευρωπαϊκό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, τα κέρδη είναι πολλαπλά σε επίπεδο προβολής.

Η διάδοση των προϊόντων της Λέσβου, του συνολικού πολιτιστικού προϊόντος που θα μεταφέρεται σε όλες τις πολιτιστικές Πρωτεύουσες από το 1985 έως και το 2021 αλλά και σε εκείνες που θα ακολουθήσουν, διαδραστικά κουβαλούν μαζί τους την οικονομική ανάπτυξη, παράλληλα με την πολιτιστική. Και ακόμη εάν θέλετε άλλα προνόμια, είναι η κεφαλαιοποίηση της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς, η βελτίωση του επιπέδου ζωής, π.χ. η προσβασιμότητα και η μέριμνα σε ΑΜΕΑ και ηλικιωμένους και η δημιουργία έργων και θεσμών που θα επιτρέπουν τη μεγαλύτερη προσέλευση επισκεπτών στο νησί. Η Λέσβος είναι ένας μικρός επίγειος παράδεισος από όλα όσα της χάρισε η φύση και την προσωπικότητα των κατοίκων της, που φρόντισαν να διατηρήσουν το επίπεδο του νησιού, παρ’ όλα τα σημερινά προβλήματα λόγω των συγκυριών, κρίσης και προσφυγικού ζητήματος».

Τι να ευχηθούμε, κύριε Αναστασίου;

«Η Μυτιλήνη-η Λέσβος και το αξίζει και το μπορεί. Έχει δικαίωμα να ανακτήσει την εξωστρέφειά της και τη θέση που της αξίζει στο ευρωπαϊκό στερέωμα. Και κάτι τελευταίο. Κανείς δεν περισσεύει σε αυτόν τον αγώνα. Χρειαζόμαστε όλους και τον καθένα ξεχωριστά για να προχωρήσουμε, να διεκδικήσουμε και να πάρουμε τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2021. Δε χρειάζεται να λέμε πως αγαπάμε τον τόπο, πρέπει και να το αποδεικνύουμε».

Έντυπη έκδοση της Εφημερίδας Εμπρός