Οι ανασκαφές των στελεχών του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου κατά μήκος των εκσκαφών για τη διάνοιξη του νέου οδικού άξονα Καλλονής - Σιγρίου έφεραν στο φως ευρήματα ιδιαίτερης επιστημονικής αξίας.

Αποκαλύφθηκαν ιστάμενοι και κατακείμενοι απολιθωμένοι κορμοί σε πρωτόγνωρους αριθμούς.

Μεταλλικές κατασκευές στήριξης απολιθωμένων κορμών στη νέα έκθεση στο Σίγρι

Θραύσματα και αποσπασμένα τμήματα απολιθωμένων κορμών κωνοφόρων και αγγειόσπερμων δέντρων, όπως δαφνίδων, βαλανιδιών, φοινίκων, κυπαρισσίδων και πευκίδων.

Ακόμη, ήλθαν στο φως ηφαιστειακοί ορίζοντες ιδιαίτερα πλούσιοι σε απολιθωμένα φύλλα και με μεγάλη ποικιλία ειδών, όπως φύλλων δάφνης, κανέλλας, καρυδιάς, φοινικόδενδρων, που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη επάλληλων εκτεταμένων υποτροπικών δασών στην περιοχή που σκεπάστηκαν και απολιθώθηκαν από διαδοχικές βίαιες ηφαιστειακές εκρήξεις.

Απολιθωμένος κορμός κανελόδενδρου κατά τη διάρκεια προετοιμασίας της έκθεσης

Όλα αυτά κι άλλα πολλά μπορεί κανείς να τα δει από αύριο Σαββάτο στο Σίγρι της Λέσβου, στη νέα μεγάλη έκθεση του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας.

«Τα ευρήματα», όπως μας λέει ο διευθυντής του Μουσείου Νίκος Ζούρος, «παρουσιάζονται για πρώτη φορά με ολοκληρωμένο και κατανοητό τρόπο.

Πρόκειται για δεκάδες μεγάλους απολιθωμένους κορμούς δένδρων, ριζικά συστήματα και κλαδιά δένδρων, φυλλοφόρους ορίζοντες με μεγάλη ποικιλία φύλλων, που μεταφέρουν ζωντανή την εικόνα του πεδίου ανασκαφής στην έκθεση».

Τα δάση του Αιγαίου
Κατά μήκος της νέας χάραξης, αποκαλύφθηκαν σημαντικά τεκμήρια της σύνθεσης των απολιθωμένων δασών της Λέσβου και του Αιγαίου ενώ άγνωστες λεπτομέρειες της τοπογραφίας της και του τρόπου δημιουργίας τους ήρθαν στο φως.

Οι συγκεντρώσεις των ευρημάτων και οι σπασμένοι από τις ηφαιστειακές εκρήξεις κορμοί αποτελούν τεκμήρια της βιαιότητας των ηφαιστειακών εκρήξεων που τα κατέστρεψαν και, μέσω της διαδικασίας της απολίθωσης, οδήγησαν στη δημιουργία του απολιθωμένου δάσους.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η συγκεκριμένη σωστική ανασκαφή απολιθωμάτων αποτελεί τη μεγαλύτερη που έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα, τόσο από άποψη έκτασης όσο και από άποψη αριθμού ευρημάτων.

Η νέα έκθεση αποτελεί δε ένα μικρό προείκασμα όσων πρόκειται σύντομα να αποκαλυφθούν κατά την πρόοδο των εργασιών που βρίσκονται σε εξέλιξη» σημειώνει ο κ. Ζούρος.

Και στο μέλλον
Ας σημειωθεί εδώ πως πρόθεση των στελεχών του Μουσείου είναι, όταν ολοκληρωθούν τα έργα που εκτελούνται, το πέρασμα από το δρόμο να αποτελεί μια πρωτόγνωρη και μοναδική σε διεθνή κλίμακα εμπειρία, καθώς, ενώ κανείς θα διασχίζει έναν σύγχρονο οδικό άξονα, ταυτόχρονα θα περιηγείται σε ένα ανοικτό υπαίθριο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας!

«Αυτό θα υλοποιηθεί σύντομα, καθώς στα πρανή του νέου αυτοκινητόδρομου θα διατηρηθούν και θα αναδειχθούν με τα κατάλληλα μέτρα προστασίας μεγάλοι ιστάμενοι απολιθωμένοι κορμοί δένδρων στη φυσική τους θέση» λέει ο κ. Ζούρος, εξηγώντας ότι στην έκθεση στο Σίγρι μία από τις ενότητές της είναι αφιερωμένη στην παρουσίαση αυτών των υπαίθριων απολιθωματοφόρων θέσεων, που θα γίνουν σύντομα επισκέψιμες.

Από τις εργασίες συντήρησης των νέων ευρημάτων

Η πρωτοτυπία της έκθεσης στο Σίγρι βρίσκεται ακόμη στο γεγονός ότι μεταφέρει στον επισκέπτη την ατμόσφαιρα του εργοταξίου και επιχειρεί να εστιάσει στην ανθρώπινη προσπάθεια για τη διάσωση των απολιθωμάτων, δίνοντας πληροφορίες για τις διαδικασίες της ανασκαφής, της συντήρησης, της μεταφοράς και της τεκμηρίωσης των ευρημάτων, της χαρτογράφησης και της ανάδειξης των απολιθωματοφόρων θέσεων.

Πλούσιο φωτογραφικό υλικό, χάρτες και λεπτομερείς περιγραφές σε ενημερωτικές πινακίδες καθώς και οθόνες ηλεκτρονικών υπολογιστών δίνουν τις απαραίτητες πληροφορίες για την εκπόνηση των εργασιών που πραγματοποιούνται, από τη στιγμή που ένα εύρημα εντοπίζεται στο ύπαιθρο μέχρι τη στιγμή που φυλάσσεται ή εκτίθεται στο Μουσείο.

Οι ενότητες της έκθεσης
Στην έκθεση περιλαμβάνονται ενότητες που αφορούν το έργο, τη σχέση του απολιθωμένου δάσους με τα νέα ευρήματα. Ανάμεσά τους, μεγάλες συγκεντρώσεις απολιθωμάτων, που μεταφέρονται με προσοχή στο Μουσείο, και συστάδες ιστάμενων απολιθωμένων κορμών, που γίνεται προσπάθεια για τη διατήρησή τους στις φυσικές τους θέσεις. Στην έκθεση γίνεται περιγραφή των σημαντικότερων απολιθωματοφόρων θέσεων που έχουν εντοπισθεί καθώς και της σημασίας τους.

Τα κινητά νέα ευρήματα αποτελούν τον κορμό της έκθεσης, καθώς στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται αντιπροσωπευτικά δείγματα των απολιθωμάτων που αποκαλύφθηκαν κατά τις ανασκαφές. Ένα από τα συγκλονιστικότερα ευρήματα είναι ο μεγάλος κορμός βελανιδιάς που βρέθηκε θαμμένος μέσα σε στρώμα ηφαιστειακής στάχτης, πάνω στον οποίο τεκμηριώνεται η βιαιότητα της ηφαιστειακής έκρηξης που έκοψε τον στιβαρό κορμό σαν μικρό σπίρτο.
Εντυπωσιακοί είναι, επίσης, οι απολιθωμένοι κορμοί που αναστηλώθηκαν με τη βοήθεια ειδικών μεταλλικών ικριωμάτων, ώστε να υποδηλώνουν στον επισκέπτη την αίγλη του πλούσιου υποτροπικού απολιθωμένου δάσους της Λέσβου. Σε ορισμένους από αυτούς, η κατασκευή επιτρέπει τη θέαση του εσωτερικού τμήματος των κορμών, όπου έχει διατηρηθεί αναλλοίωτη η εσωτερική δομή του κορμού και οι αυξητικοί δακτύλιοι.
Στην έκθεση παρουσιάζονται ακόμα με κατανοητό τρόπο η διαδικασία της ανασκαφής, η διαδικασία της αποτύπωσης των ευρημάτων, η διαδικασία της συντήρησης και η διαδικασία της προστασίας και της μεταφοράς των απολιθωμάτων.

Νίκος Ζούρος:
«Ένα υπαίθριο μουσείο κατά μήκος του νέου δρόμου»
Στην περιοχή διέλευσης του νέου οδικού άξονα Καλλονής - Σιγρίου διατηρούνται σημαντικές απολιθωματοφόρες θέσεις, για τις οποίες σχεδιάζονται και θα εφαρμοσθούν τα απαραίτητα μέτρα προστασίας και ανάδειξης, ώστε να γίνουν επισκέψιμες από τους διερχόμενους οδηγούς, δημιουργώντας ένα μοναδικό υπαίθριο Μουσείο.

Ο κ. Νίκος Ζούρος μάς περιγράφει το νέο υπαίθριο μουσείο που θα δημιουργηθεί:
«Η διάνοιξη του οδικού άξονα Καλλονής - Σιγρίου μάς προσφέρει ένα πιο άνετο ταξίδι από την Καλλονή στο Σίγρι, ταυτόχρονα όμως μας δίνει τη δυνατότητα ενός ταξιδιού στο χρόνο!

Καθώς κινούμαστε προς τα δυτικά του νησιού, γυρίζουμε εκατομμύρια χρόνια πίσω, τότε που η περιοχή ολόκληρη καλυπτόταν από εκτεταμένα υποτροπικά δάση και παραλίμνιες περιοχές, στις οποίες ζούσε ένα πλήθος μεγάλων και μικρών ζώων στα οποία περιλαμβάνονται τα πρώτα προβοσκιδωτά του ελλαδικού χώρου αλλά και της Ευρώπης, το τεράστιο προδεινοθήριο, ηλικίας 18,5 εκατομμυρίων ετών, αλιγάτορες, νυχτερίδες, τρωκτικά και πολλά ακόμη.

Οι ορίζοντες των ηφαιστειακών πετρωμάτων που διακρίνουμε στα πρανή του δρόμου φιλοξενούν τεκμήρια πλούσιας βλάστησης. Κινούμαστε σε ένα δάσος με κωνοφόρα και αγγειόσπερμα, όπως πεύκα, καρυδιές και βελανιδιές, δέντρα που παραπέμπουν σ’ ένα ορεινό λοφώδες τοπίο.

Στη διαδρομή συναντάμε πανύψηλες σεκόϊες, πευκίδες, βελανιδιές, δάφνες και κανελλόδεντρα, που μας οδηγούν στις πεδινές περιοχές του δάσους, για να καταλήξουμε στις υγρές παραλίμνιες περιοχές, όπου υπήρχαν φοίνικες, κυπαρίσσια και λεύκες.

Πρόκειται για δασικά οικοσύστηματα που σαρώθηκαν από τις βίαιες εκρήξεις του μεγάλου ηφαιστείου της Βατούσας. Τα πολλά κομμάτια, στα οποία έχουν κοπεί οι τεράστιοι κορμοί δέντρων και οι μεγάλες συγκεντρώσεις πολλών και διαφορετικών ειδών φύλλων, καρπών και κλαδιών, μας κάνουν να αισθανθούμε το μέγεθος της καταστροφής και να ακούσουμε τον εκκωφαντικό θόρυβο των ηφαιστειακών εκρήξεων.

Παρατηρώντας τους ορίζοντες ηφαιστειακής τέφρας, πυροκλαστκών σχηματισμών και λασποροών, βλέπουμε ζωντανή μπροστά μας την καταστροφή που ακολούθησε! Μέσα από τον κρατήρα ξεπήδησαν ποτάμια πυρακτωμένης λάβας και σύννεφα από ατμούς και σκόνη.

Τα τοιχώματα της βόρειας πλευράς του ηφαιστειακού κώνου κατέρρευσαν κι έτσι κατακλυσμιαίες λασποροές και ρεύματα πυρακτωμένων αερίων κινήθηκαν ορμητικά προς τα δυτικά, καταστρέφοντας το δάσος.

Ολόκληρη η περιοχή σκεπάστηκε από μεγάλου πάχους στρώμα στάχτης και θραύσματα πετρωμάτων. Οι καταρρακτώδεις βροχές που ακολούθησαν δημιούργησαν μεγάλες λασποροές, που ολοκλήρωσαν τη σάρωση και καταστροφή των δένδρων και δημιούργησαν τις άτακτες συγκεντρώσεις των κορμών και των φύλλων των δέντρων.

Εντυπωσιασμένοι από τα κόκκινα, μαύρα και πράσινα χρώματα των απολιθωμένων κορμών, μπορούμε να αντιληφθούμε την καλλιτεχνική διάθεση της φύσης, που με διάφορα στοιχεία πότισε και χρωμάτισε τα νεκρωμένα δέντρα. Τα υγρά που έρρεαν ανάμεσα στη στάχτη ήταν πλούσια σε οξείδια του πυριτίου και ενώσεις σιδήρου, μαγγανίου και χαλκού. Έτσι, στα εκατομμύρια χρόνια που ακολούθησαν, το ξύλο μετατράπηκε σε πέτρα σκληρή, που αντιστάθηκε στο χρόνο και τη διάβρωση!

Φαίνεται πως ο Ήφαιστος, ο χθόνιος θεός της ηφαιστειότητας, από το εργαστήρι του, το οποίο ο μύθος τοποθετεί στο βόρειο Αιγαίο, σε μια στιγμή παροξυσμού στέρησε από τον κήπο της Αρτέμιδος τη ζωή, χαρίζοντάς του ως αντίδωρο την Αθανασία!».

Νίκος Σηφουνάκης για την έκθεση στο Σίγρι:

«Συγχαρητήρια αλλά να γίνει και το έργο»

Στη Μυτιλήνη βρέθηκε ο τ. Υπουργός Νίκος Σηφουνάκης, ο οποίος ενημερώθηκε για τα εγκαίνια αύριο της περιοδικής έκθεσης του Μουσείου «Από το Δάσος κάτω από τον Δρόμο - Ευρήματα απολιθωμάτων από τις ανασκαφές κατά μήκος του νέου οδικού άξονα Καλλονής - Σιγρίου».

Με αφορμή λοιπόν την έκθεση αύτη έστειλε στο Διευθυντή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, καθηγητή Ν. Ζούρο επιστολή με την οποία εκφράζει τα θερμά του συγχαρητήρια τόσο στον ίδιο όσο και στους συνεργάτες του αλλά και σε όσους μοχθούν για την περαιτέρω ανάπτυξη της επιστημονικής έρευνας του Μουσείου.

«Το 2014», λέει ο πρώην υπουργός, «συμπληρώθηκαν 30 χρόνια που ως επικεφαλής της Νομαρχίας Λέσβου ανατέθηκε η εκπόνηση των μελετών, αρχιτεκτονικών κ.τ.λ. για την ανέγερση του Μουσείου.

Το 2014 συμπληρώθηκαν 20 χρόνια από την θεσμοθέτηση του Μουσείου με τον Νόμο 2260. Το 2014 συμπληρώθηκαν 12 χρόνια που έχοντας την ευθύνη του Υπουργείου Αιγαίου ανατέθηκε η εκπόνηση της μελέτης του οδικού άξονα Καλλονής- Σιγρίου με φορέα χρηματοδότησης το Υπουργείο Αιγαίου.

Είχα την χαρά να δω μέρος αυτών των ευρημάτων επί τόπου κατά την εκτέλεση του έργου διάνοιξης του δρόμου, πριν ένα χρόνο, όπως βεβαίως και παλαιότερα να θαυμάσω στο βυθό της Νησιώπης τους εκεί υπέροχους κορμούς».

«Ελπίζω καταλήγει ο κ. Σηφουνάκης, η σημερινή κυβέρνηση να συνεχίσει και να ολοκληρωθεί το μεγάλο οδικό και αναπτυξιακό έργο στους προβλεπόμενους χρόνους και το ανασκαφικό επιστημονικό έργο να είναι εξίσου σημαντικό».