Τα οικιστικά λείψανα στα Τσόνια της Κλειούς καταλαμβάνουν το βορεινό άκρο, μετά το λιμάνι. Εξαπλώνονται γύρω από το εξωκκλήσι του Σωτήρος Χριστού, νεόχτιστο του 1927 επάνω στο παλιό.

... γύρω από το Χριστό

Η Ενορία Κόρακα είχε δύο μοναστήρια, το ένα του Χριστού, που η παράδοση τοποθετεί εδώ*, χωρίς όμως να είναι σίγουρο.

... με τα θεμέλια

Ο οικισμός φανερώνεται ανάμεσα στις ελιές και στα βράχια με θεμέλια, λαξευμένους παραστάτες που ξεπετιούνται από το χώμα και άφθονη κεραμική.

 ... και την κεραμική

Κόκκινος πηλός χρηστικών αγγείων, κτενωτά, με κιτρινωπό επίχρισμα, τούβλα και κεραμίδια που βγαίνουν σε σωρούς στον όχθο της ακτής, κάτω από το εκκλησάκι.

 ... του μεγάλου οικισμού

Είδα τα ανοίγματα τεσσάρων - πέντε τάφων στην παραλία, πριν γίνει το λιμάνι. Κτιστά με πέτρα τοιχώματα και πήλινες πλάκες για σκέπασμα.

... σαν του Άι-Βλάση

Ανάλογοι βρέθηκαν και γύρω από τον Άι-Βλάση, κάτω από το χωριό. Πρόκειται για ένα μεγάλο υστερορρωμαϊκό-πρώιμο βυζαντινό οικισμό. Αναφέρεται η ανάσυρση επιγραφής (…ΩΘΗΚΕΝ) και κιόνων (Τσόνια) από την περιοχή του λιμανιού.

 ... τους τάφους

Φαίνεται, όπως θα δούμε στη συνέχεια, ότι οι πλαγιές επάνω από τον όρμο και γύρω από το ύψωμα Κόρακας κατοικούνταν πυκνά, όπως μαρτυρούν οι διάσπαρτοι οικισμοί, της ίδιας εποχής.

... τους κτιστούς

Πριν όμως, θα πάμε σε μια μικρή παραλία νότια από τα Τσόνια και πίσω από το Παλιόκαστρο. Είναι η Πέγια.

Ο Άι-Θανάσης στην Πέγια

Αυτός ο οικισμός, δίπλα στη θάλασσα, εκτείνεται με θεμέλια και κεραμική γύρω από το αστέγαστο ιερό (1989) του Αγίου Αθανασίου, όπου υπάρχουν τα μέλη του παλιού ναού.

... με βάσεις κιόνων

Νοτιότερα, το θεμέλιο ενός τετράγωνου πύργου, μιας βίγλας, στέκεται και αυτό κάτω από τη σκιά του κάστρου.

 ... και ημικιονίσκους του παλιού ναού

* «Περπατώντας τη Λέσβο», σ. 199.