Τρία αγόρια με τις κιθάρες τους και μπροστά ο τενόρος διασχίζουν τα σοκάκια στο Κιόσκι και τραγουδούν «Σου χαμογέλασε η Άνοιξη…». Δεν ήταν μόνο μια βραδιά, αλλά αρκετές δεκαετίες πίσω, όταν ο νεαρός τενόρος Αντώνης Πίκουλος με τους μουσικούς, όλοι από τη «Χορωδία Μυτιλήνης», έβγαιναν από την πρόβα για καντάδα. Τι να πρωτοπείς και τι να γράψεις για την ιστορία που έγραψε η «Χορωδία Μυτιλήνης» στον πολιτισμό του τόπου μας.

Τα «ιερά τέρατα» της «Λεσβιακής Άνοιξης» που πέρασαν, τους δρόμους που χάραξαν και δε χωρούν ούτε στα ράφια με τις εκατοντάδες παρτιτούρες που μετατράπηκαν σε συναυλίες, ούτε στα θεατρικά έργα που έγιναν παραστάσεις και κοσμούν μη αρχειοθετημένα - δυστυχώς - τις βιβλιοθήκες της φιλόξενης στέγης στην οδό Χριστουγέννων ‘44. Και τώρα… η έξωση. Μια άλλη ιστορία, για την οποία δύσκολα παίρνεις θέση. Ξέρεις όμως μόνο αυτό. Η «Χορωδία Μυτιλήνης» πρέπει να ζήσει. Και να έχει σπίτι.

66 χρόνια από την ίδρυσή της, αυτή η κοιτίδα πολιτισμού σε λίγους μήνες, τον Αύγουστο, θα βρεθεί στη θέση να αναζητά στέγη, εάν ο Δήμος Λέσβου και όλες οι Αρχές δε μεριμνήσουν εγκαίρως. Ο χώρος που τη φιλοξενούσε από το 1996, στην ιδιοκτησία του Γρηγόρη Ρουσέλλη, δε θα είναι πια διαθέσιμος. Ήδη οι σημερινοί εκτελεστές της διαθήκης του έχουν δώσει παράταση στην απόφαση της δικαστικής απόφασης που υποδείκνυε η έξωση να λάμβανε χώρα μέσα στο Μάρτιο, προκειμένου να μη θέσουν εμπόδια στο πολιτιστικό σωματείο να ολοκληρώσει τις εκδηλώσεις που έχουν προγραμματιστεί.

Μεταξύ ιερών τεράτων
Δεν είναι μια απλή υπόθεση, ούτε μπορείς να βάλεις στο ζύγι τον πολιτισμό για να βγάλεις πόρισμα για ένα σωματείο από τα «αρχαιότερα» της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας μαζί με το Αναγνωστήριο Αγιάσου και το «Μπουρίνι». Από τη μια τα δικαστικά έγγραφα και από την άλλη εμπειρίες, μουσικές, σκίτσα, στολές και μουσικά όργανα που ξεχειλίζουν από το πρώτο βήμα στην είσοδο του «σπιτιού» της «Χορωδίας Μυτιλήνης». Ένα παλιό πιάνο και δεξιά κι αριστερά μεγάλες αφίσες, οι «χειροποίητες και πρώτες», μου εξηγεί στην όμορφη ξενάγηση ο σημερινός πρόεδρος του Σωματείου, Μάκης Βενέτας.

Στη συνέχεια, κι άλλα πλήκτρα, με κολλάζ από φωτογραφίες με θεατρικά και αφίσες του Βουγιούκα. Αριστερά, η μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων, με τον πίνακα να κοσμούν βυζαντινές νότες, τους τοίχους τελάρα με φωτογραφίες από τις παλιότερες παραστάσεις και συναυλίες, κι ένα πόστο για τα μουσικά όργανα, φυσικά και το πιάνο σήμα κατατεθέν. Δεξιά το γραφείο, αυτό που γίνονται οι συζητήσεις: πάνω οι τιμητικοί έπαινοι, κάτω δύο αποθηκευτικοί χώροι με παρτιτούρες, έγγραφα, θεατρικά έργα, αναρίθμητα, αλλά ο κάθε φάκελός τους αυστηρά οργανωμένος, οι άλτο, οι σοπράνο, οι τενόροι, αλλά και οι πρωταγωνιστές και οι σκηνοθετικές οδηγίες.

«Κανονικά όλα αυτά θα έπρεπε να τα πάρει το Πανεπιστήμιό μας, να τα ψηφιοποιήσει και να τα αρχειοθετήσει», σχολιάζει ο Μ. Βενέτας, και δεν έχει άδικο. Στον άλλο τοίχο… η «Λεσβιακή Άνοιξη», τα «ιερά τέρατα». Φωτογραφίες σπουδαίων ανθρώπων του νησιού, του Νίκου Μυρογιάννη, μαέστρου επί χρόνια του Δήμου, του Χατζηευστρατίου, μουσικού διευθυντή της Φιλαρμονικής, του Δαμδούμη, που συνέβαλε τα μέγιστα για την ίδρυση του Μουσείου Θεοφίλου, του Γιώργου Κακαδέλλη, σκιτσογράφου και σκηνογράφου που έχει γράψει ιστορία. Μάλιστα, σε επιθεώρηση για το 1985 ο Γιώργος Κακαδέλλης έκανε σκίτσο με όλους τους συντελεστές του θεατρικού. Το διασταύρωσα αργότερα, από το τεράστιο αρχείο του Αντώνη Πίκουλου, ενώ στο γραφείο έχει σκίτσο με τους συντελεστές της «Χορωδίας Μυτιλήνης» από το 1954 έως το 1975: Αναστασέλλης, Πολυζώνης, Μεφίρης, Αναστασιάδης, ο πρώτος εκδότης του «Δημοκράτη», Αραβανόπουλος, συγγραφέας και θεατρολόγος, Λεοντής και δεκάδες άλλοι, δύσκολο να τους αναγνωρίσεις χωρίς τον κ. Πίκουλο, επίτιμο πρόεδρο της «Χορωδίας» για το έργο που άφησε επί σειρά ετών, ή μάλλον… δεκαετιών.

Οι κ.κ. Πίκουλος...

Διαδρομές
Ενώ προχωράμε στους άλλους χώρους, την αίθουσα της Φιλαρμονικής, την κουζίνα που ακόμα κι εκεί έχει αναλόγιο για πρόβες, το μικρό μπανάκι και το πατάρι, πάνω, μετά τη σκάλα, αρχίζουμε και συζητάμε με το σημερινό οικοδεσπότη τα σπίτια που έχει αλλάξει η «Χορωδία». «Από την αρχή ήμασταν στο πεζοδρόμιο», μου είπε αργότερα ο κ. Πίκουλος, με παράπονο που το Σωματείο έπρεπε να αναζητά κάθε τόσο χώρους να στεγασθεί. Μια συνεχής αναζήτηση στέγης. Ώσπου φτάνουμε στα 1996, που η «Χορωδία» μετακομίζει στο Φανάρι. Χρονιά που ο κ. Πίκουλος έκλεινε τα 46 χρόνια στη «Χορωδία» και 26 επικεφαλής της. Μόνο η Χούντα τον καθαίρεσε από πρόεδρο, όπως εξομολογείται, κι αυτό γιατί ήταν μέλος τής ΕΔΗΝ, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία… Κρατάω μόνο το σχόλιό του: «Βέβαια ήμουν τενόρος, πρωταγωνιστής, αλλά και κλητήρας.»

Η αναφορά στις διακρίσεις της «Χορωδίας Μυτιλήνης» και τις συμμετοχές της σε συναυλίες και άλλες εκδηλώσεις είναι περιττές. Ας σημειωθεί μόνο ότι το 1998 βραβεύτηκε από την Ένωση Χορωδιών Ελλάδας με την ανώτατη τιμητική διάκριση για την προσφορά της στον πολιτισμό και το χορωδιακό τραγούδι. Στα 1996, το υποτυπώδες ενοίκιο που είχε οριστεί στις 25.000 δραχμές το 1996 και μετατράπηκε σε 73 ευρώ μηνιαίως (μετά την ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη), έγινε ένας μηνιαίος βραχνάς μετά το 2008. «Βέβαια για ένα διάστημα το Κληροδότημα Ρουσέλλη μάς επιδοτούσε το ενοίκιο και αυτό πρέπει να αναγνωριστεί», τονίζει ο κ. Πίκουλος.

Η διαθήκη…
Γιατί οι εκτελεστές της διαθήκης Ρουσέλλη επιδοτούσαν και φιλοξενούσαν τη «Χορωδία Μυτιλήνης»; «Ο Ρουσέλλης αγαπούσε τον πολιτισμό και όταν έγραψε τη διαθήκη του το 1952, κάλεσε το συμβολαιογράφο και τότε πρόεδρο της “Χορωδίας”, Παπανικόλα», εξηγεί ο κ. Πίκουλος. Διαβάζοντας αντίγραφο της διαθήκης από το αρχείο που μας έδωσε ο Μάκης Βενέτας, διαπιστώνεται ότι ο Γρηγόρης Ρουσέλλης επιθυμούσε πέραν της δημιουργίας του Δημοτικού Θεάτρου Μυτιλήνης, και την παραχώρηση μόνιμου χώρου εντός του Θεάτρου στη Χορωδία Μυτιλήνης.

Παράλληλα, ένας εκ των εκτελεστών της διαθήκης, ο αρχιτέκτων Νίκος Βερβενιώτης, εξηγεί ότι πέραν αυτού, η διαθήκη ανέφερε την ενίσχυση των άπορων κορασίδων της Μυτιλήνης, τη συντήρηση του Δημοτικού Θεάτρου και την οικονομική ενίσχυση σε λαογραφικά σωματεία που προωθούν τον πολιτισμό της Λέσβου, είτε εδρεύουν στο νησί, είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό. Γι’ αυτόν το λόγο επιθυμεί να γίνει κατανοητό ότι τα έξοδα του Κληροδοτήματος αυξάνονται: «Το Κληροδότημα πρέπει να συνεχίσει να μπορεί να δίνει χορηγίες και δεν μπορεί να πέσει έξω επειδή η “Χορωδία” αρνείται να αποχωρήσει. Δε θα κλείσει το Κληροδότημα για μια Χορωδία. Δε γίνεται να παραμένει τσάμπα στο κτήριο. Εκτός των άλλων, τα τελευταία χρόνια, και πάνω από 10, παρέμενε ανενεργή», τονίζει.

...και Βενέτας μάς ξεναγούν στην ιστορία της «Χορωδίας Μυτιλήνης»

Η «Χορωδία» σήμερα
«Μετά τις συμπληγάδες πέτρες, η “Χορωδία” ανασταίνεται. Ήδη το όνειρο που είχα για τη δημιουργία μπάντας, έγινε πραγματικότητα», λέει ο κ. Πίκουλος. Όπως εξηγεί ο κ. Βενέτας, η «Χορωδία Μυτιλήνης» συνεργάζεται με τη Χορωδία «Animato» με 40 μέλη που διευθύνει ο Αντώνης Βερβέρης, η οποία με τη σειρά της έχει δημιουργήσει και παιδικό τμήμα. Επίσης έχει τη βυζαντινή χορωδία που διευθύνει ο Πολύδωρος Αμπατζής με 30 μέλη, αλλά και τη Φιλαρμονική με 25 άτομα. «Μάλιστα συντηρήσαμε τα όργανα, πήραμε στολές από μπάντα της Κεφαλονιάς που έχουμε συνεργασία», προσθέτει ο κ. Βενέτας. Τέλος, συνεργάζεται και με το Σύλλογο της Ελπίδας, με 70 μέλη, που παίζουν πιάνο, κιθάρα και βιολί, συνδιοργανώνοντας συναυλίες. «Όλες τις μέρες ο χώρος ζωντανεύει και δέχεται κόσμο που αγαπά τη μουσική. Συνεχίζουμε», καταλήγει.

Ενώ όμως επιθυμία του διαθέτη Γρηγόρη Ρουσέλλη ήταν να στεγαστεί η «Χορωδία» στο Δημοτικό Θέατρο, επισημαίνει ο κ. Βερβενιώτης: «Ο συγχωρεμένος αείμνηστος Ρουσέλλης είχε την επιθυμία να γίνει ένας χώρος για να φιλοξενείται και ο Δήμος πρέπει να πάρει θέση». Και σε αυτό συμφωνεί και ο πρόεδρος της “Χορωδίας”. «Εμείς ζητάμε από το Δήμο Λέσβου να μας παραχωρήσει ένα χώρο. Αν είναι δύσκολο στο Δημοτικό Θέατρο, τότε πρέπει να βρεθεί λύση και είμαστε διατεθειμένοι να απευθυνθούμε και στη Δικαιοσύνη. Η διαθήκη το λέει ξεκάθαρα.»

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η άποψη του επίτιμου προέδρου, κ. Πίκουλου: «Είναι κρίμα ένα σωματείο με αυτή την ιστορία και προσφορά να βρίσκεται υπό διωγμό. Ο δήμαρχος πρέπει να πάρει θέση και όλες οι Αρχές και οι φορείς. Ο πολιτισμός του τόπου δεν μπορεί να σέρνεται στα δικαστήρια.» Ο κ. Πίκουλος, μάλιστα, προτείνει να υπάρξει συνεννόηση και να βρεθεί μια συμβιβαστική λύση. Να μείνει, δηλαδή η «Χορωδία» στο χώρο όπου στεγάζεται και με τη σειρά της να δίνει συναυλίες και παραστάσεις, μέρος των εσόδων από τις οποίες να διατίθεται στο φιλανθρωπικό έργο του Κληροδοτήματος Ρουσέλλη.

«Δεν υπάρχει χώρος»
Σε δύσκολη θέση βρίσκεται η δημοτική αρχή, που από τη μία θέλει να παραμείνει ζωντανή η «Χορωδία Μυτιλήνης» και από την άλλη επισημαίνει αυτό που είναι κοινώς αποδεκτό. Η στέγαση του αρχειακού υλικού και των ομάδων του Σωματείου αντικειμενικά δε χωρούν στο Δημοτικό Θέατρο, όπως επιθυμούσε το 1952 ο διαθέτης. Κι όποιος έχει περάσει από το Δημοτικό Θέατρο, εύκολα διαπιστώνει ότι ο χώρος για τα γραφεία είναι ήδη ελάχιστος και μετά μεγάλης δυσκολίας χωρούν οι υπηρεσίες του Οργανισμού Πολιτισμού. Ο αντιδήμαρχος Οικονομικών, Νίκος Κατράνης, ξεκαθάρισε σε σχετική ερώτηση του «Ε» ότι σε αυτήν τη συγκυρία είναι αδύνατο να βρεθεί νέος χώρος από το Δήμο και ότι «αν υπάρχει κάποιο ακίνητο, θα πρέπει να δούμε σε τι κατάσταση βρίσκεται».

Από την πλευρά του, ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Κώστας Αστυρακάκης, δήλωσε: «Δεν μπορεί η “Χορωδία” να μπει στο Δημοτικό Θέατρο. Θα κάνουμε προσπάθειες άμεσα μαζί με τους διαχειριστές που είναι καλοπροαίρετοι άνθρωποι, ώστε να αφήσουν το Σωματείο να παραμείνει στο Φανάρι.»