Πριν επεκταθούμε στα βόρεια, στον κάμπο της Λουτρόπολης, θα ανηφορίσουμε στον οικισμό της Θερμής. Και πριν τον περιηγηθούμε, θα εστιάσουμε το ενδιαφέρον μας σε δύο προορισμούς, με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Τους δύο πύργους και την εκκλησία. Στη δυτική πλευρά του οικισμού, με θέα προς το βοριά και την ανατολή, ορθώνονται τα δύο πυργόσπιτα, κατάλοιπα της πληθώρας παρόμοιων κτισμάτων που υπήρχαν στην ευρύτερη περιοχή.

…με το σαχνισίνι (έργο Δ. Παγίδα)

Ευρίσκονται επάνω στον ίδιο δρόμο και είναι γνωστοί σαν του Μαγνήσαλη ο επάνω και του Τσουκαλαδέλλη ο κάτω. Ο δεύτερος, ιδιοκτησία του ΥΠΠΟ, ανακαινίστηκε τελευταία από την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Και οι δύο αποτελούν τετραώροφα κτήρια, με τετράγωνης κάτοψης λιθοδομή, με το ισόγειο χωρίς ανοίγματα και κάτω από το επίπεδο της υπερυψωμένης θύρας.

…τα φουρόσια και τα οξύληκτα τόξα

Έχουν υποστεί σοβαρές μετατροπές στο πέρασμα του χρόνου, κύρια στη διευθέτηση των παραθύρων. Τα προβάλλοντα σαχνισίνια, στη βορινή πλευρά, θεωρούνται μεταγενέστερες προσθήκες, αν και αυτό δεν είναι σίγουρο. Επάνω από τη θύρα του Τσουκαλαδέλλη, υπάρχει καταχύτρα (φονιάς), ενώ στη νότια πλευρά προεξέχουσα τουαλέτα.

Ο πύργος του Τσουκαλαδέλη πριν

Κατασκευαστικά στοιχεία γνωστά από ανάλογα κτίσματα του 17ου αι.. Μόνο επάνω από τη θύρα υπάρχει οξύληκτο τόξο από τούβλα. Στον πύργο του Μαγνήσαλη (λείπει το σαχνισίνι), τα οξύληκτα τόξα των κλειστών παλιών παραθύρων και η σειρά των πέτρινων φουρουσιών περιμετρικά κάτω από την στέγη, καθώς επίσης και οι διαστάσεις, πολλαπλάσια του μέτρου μήκους των Γενοβέζων (Palmus 24,89 εκ.), οδήγησε κάποιους ερευνητές* να τον χρονολογήσουν στον 15ο αι..

…και τώρα (φώτο «Εμπρός»)

Εγώ πιστεύω ότι τα κοινά κατασκευαστικά στοιχεία των δύο πύργων με αυτά ανάλογων κτισμάτων στο νησί, τους χρονολογεί στην εποχή του Σαρί Ίλιτζα (μετά το 1548) και όχι του Γενοβέζικου Termini του 1457.

Η Παναγιά

- Στη βορινή πλευρά βρίσκεται η Τρίκλιτη Βασιλική των Εισοδίων της Θεοτόκου. Ένα μνημείο του 1843, έργο του Ανεμωτήσιου Αρχιμάστορα Στρατήγη Καρέκου. (ΠΡΟΤΟΥΜΑΗΣΤΟΡ ΤΟΥ ΝΑΟΥ Ο ΣΤΡΑΤΥΓΥ ΚΑΡΕΚΟΥ Α 1843 ΜΑΗΟΥ Α ΑΡΧ), επάνω στον παλαιότερο του 1768 (στασίδι του Δουκάκη Λυκουκούρτζου και επιγραφή του ΑΨΞΗ, Απρ.8).

…με την παλιά επιγραφή

Οι τοίχοι του ναού με την υπέροχη κεραμοπλαστική, φιλοξενούν πολλά κομμάτια τηw διαχρονικής ιστορίας της περιοχής (παλαιοχριστιανικά μέλη και κοσμήτες, αρχαίες επιγραφές), ένα υπαίθριο μουσείο, όπως το συνήθιζε ο πρωτομάστορας. Στην αυλή υπάρχει ακόμα ένας κυλινδρικός βωμός της λατρείας της Θερμίας Αρτέμιδος που την αντικατέστησε η Χριστιανική Παναγιά.

…τα αρχαία στους τοίχους της

* Ε. Πατσουράκου: Τρεις Πύργοι των Γατελούζων, Μεσαιωνικά Τετράδια, Αθήνα 1996, σελ 21.

…και το βωμό στην αυλή