Είδαμε το κέντρο της περιοχής, τη Μόρια και τον εύφορο κάμπο της. Η σημασία αυτού του τόπου, δίπλα στην Πρωτεύουσα, από τα πανάρχαια χρόνια, το μαρτυρούν τα άφθονα αρχαία κομμάτια, κύρια στα πολλά εκκλησάκια. Από τη διασταύρωση λοιπόν προς τη Μόρια, μετά την άνοδο προς το αρχαίο λατομείο, συναντάμε δεξιά την Παναγιούδα. Στην αγία τράπεζα φιλοξενεί μέλη παλιού χριστιανικού ιερού.

Λίγο πιο κάτω, μόλις φαίνεται το λουτρό. Ένα κτήριο χτισμένο με τη ντόπια ασβεστόπετρα και το κουρασάνι, μακρόστενο με θολωτή σκεπή, που φέρει δύο φωταγωγούς. Έχουν γραφεί πολλά για την περιοχή Θερμέλια. Στα 1850, τα «Θερμάκια» είναι οικοδομή παλαιά, ασβεστόχτιστος, Γραικορωμαϊκή ή Ρωμαϊκή με πηγή θερμού ύδατος (Σ. Αναγνώστης). Στα 1894, αναφέρεται (Αρχοντόπουλος) «αρχαίον τι κτήριον, Ρωμαϊκόν, πηγήν ύδατος χλιαρού και ετέραν πηγήν ύδατος ποσίμου, χρήσιμα και τα δύο δια πότισιν των εκεί ευρισκομένων κήπων της «Αχλιάς» λεγομένων».

Ο Κοντής θεωρεί τη χρήση των ιαματικών νερών από τους Αρχαϊκούς χρόνους έως τον 4ο μ.Χ. αιώνα. Απέναντι, στο βράχο, υπήρχε και επιγραφή που έλεγε «Γναφέων όρος». Δηλαδή το όριο των βαφέων, ίσως που χρησιμοποιούσαν την πηγή, στα όρια της Αρχαίας Κώμης. Λίγο πιο επάνω, πριν το χωριό, συναντάμε στο δρόμο δεξιά, τον Άη Γιάννη. Στη ρίζα του νότιου τοίχου, είναι εντοιχισμένος ένας ορθογώνιος αρχαίος βωμός. Πιο μέσα είναι του σπίτι του Βασίλη Αρχοντίδη.*

Δίπλα στη Μόρια, υπάρχει η νεόχτιστη, μεγάλη εκκλησίτσα, η Παναγιά η Μπαμπουρούδα με εικόνα του Παπά Βασίλη Μπάμια. Και εδώ υπάρχουν μέλη παλιού χριστιανικού ναού. Όμως ο Άη Νικόλας, το μικρό εξωκλήσι, φιλοξενεί ακόμα ένα αρχαίο κυλινδρικό βωμό με παγκαρπία και σημαντικά κομμάτια μεγάλης παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Κοσμήτες υπέροχοι από γκρίζο μάρμαρο με μονόγραμμα, στην κάτω επιφάνεια του ενός.

* Εδώ έμενε και ο αείμνηστος φίλος Παντελής Αργύρης.

Η Παναγιούδα στα Θερμέλια

με τα αρχαία λουτρά

και πιο πέρα ο Άη Γιάννης (1989)

με τον αρχαίο βωμό

Ο Άη Νικόλας


με τον αρχαίο βωμό

 …και το μονόγραμμα στον κοσμήτη